تأثیر کاربرد توأم باکتری‌های سینوریزوبیوم و فسفر بررشد، تثبیت نیتروژن و جذب برخی عناصر غذایی در شنبلیله (Trigonella foenum- graecum L.)

سابقه و هدف: نیتروژن یکی از مهمترین عناصر غذایی درگیاه بوده که کمبود آن در خاک از عوامل اصلی محدودکننده رشد گیاه می باشد. نیتروژن ملکولی حدود 80 درصد از گازهای اتمسفر را تشکیل می‌دهد لیکن بصورت مستقیم برای گیاهان قابل جذب نمی‌باشد. تثبیت بیولوژیک نیتروژن از طریق همزیستی با گیاهان لگومینوز یکی از مهمترین راه‌های ورود نیتروژن معدنی به خاک است. همچنین تلقیح گیاهان لگوم با باکتری‌های ریزوبیومی فرآیندی مهم در افزایش ظرفیت تثبیت بیولوژیک نیتروژن به‌شمار می‌رود. علاوه بر این فسفر نیز یکی از عناصر ضروری برای تبدیل بیولوژیک نیتروژن اتمسفری به آمونیوم دز فرایند تثبیت بیولوژیک نیتروژن می‌باشد. بنابر این در این پژوهش تأثیر کاربرد توأم باکتری‌های سینوریزوبیوم و فسفر بر رشد، تثبیت نیتروژن و جذب عناصر غذایی شنبلیله مورد ارزیابی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تأثیر کاربرد توأم باکتری‌های سینوریزوبیوم و سطوح فسفر بر رشد، مقدار نیتروژن و جذب سایر عناصر غذایی شنبلیله، تعداد 5 جدایه سینوریزوبیوم جدا شده از گره‌های ریشه شنبلیله که از کارایی همزیستی بالایی برخوردار بودند؛ از بانک باکتری گروه علوم خاک، دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان انتخاب و در یک آزمون گلخانه‌ای مورد استفاده قرار گرفتند. آزمون گلخانه‌ای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار با دو فاکتور شامل 1) باکتری با 5 سطح (چهار جدایه سینوریزوبیوم (SR4، SR5، SR12 و SR16) و شاهد بدون باکتری)، 2) فسفر با 4 سطح (صفر، 20، 40 و 60 میلی‌گرم فسفر در کیلوگرم خاک از منبع منوکلسیم فسفات (مرک)) در سال 1393 در دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کاربرد هم‌زمان جدایه‌های سینوریزوبیوم و سطوح فسفر باعث افزایش معنادار تعداد گره و وزن خشک شاخساره شد. همچنین کاربرد تواٌم جدایه‌های سینوریزوبیوم و سطوح فسفر باعث افزایش معنادار مقدار نیتروژن، فسفر، آهن و منگنز در شاخساره شنبلیله گردید. کاربرد توام این جدایه‌ها و سطوح فسفر اثر معنی‌داری (در سطح 5 درصد) بر وزن خشک ریشه و جذب عناصر روی و مس شاخساره نداشت؛ لیکن وزن خشک ریشه و مقدار روی و مس شاخساره در نتیجه تلقیح شنبلیله با جدایه‌های سینوریزوبیوم و نیز کاربرد سطوح مختلف فسفر هر یک به تنهایی به طور معناداری افزایش یافت. نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان داد که کاربرد توام جدایه SR4 و 60 میلی‌گرم فسفر بر کیلوگرم خاک کارامدترین تیمار در افزایش رشد و مقادیر نیتروژن و سایر عناصر غدایی در شنبلیله بود. این تیمار وزن خشک شاخسار را از 25/0 گرم بر گلدان در تیمار شاهد به 25/2، تعداد گره را از 70 عدد بر گلدان در تیمار شاهد به 570 و همچنین جذب نیتروژن و فسفر را به ترتیب از 95/6 و 28/0 میلی-گرم بر گلدان در تیمار شاهد به 100 و 54/3 و جذب آهن و منگنز را از 02/0 و 03/0 میکروگرم بر گلدان در تیمار شاهد به 19/0 و 28/0 افزایش داد.