تأثیر پوشش سنگریزه سطحی و شیب بر شدت فرسایش پاشمانی و بین‌شیاری در دو خاک مختلف

با توجه به ضعف پوشش گیاهی در مناطق خشک و نیمه­‌خشک، پوشش سنگریزه سطحی از اهمیت ویژه­‌ای در مهار فرسایش خاک برخوردار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر پوشش سنگریزه­ سطحی و شیب بر شدت فرسایش پاشمانی و بین­شیاری در دو نمونه خاک مختلف انجام شد. به این منظور، بر روی دو خاک ماسه­‌ای و زراعی با توزیع اندازه ذرات متفاوت، در چهار شیب 0.5، دو، پنج و 10 درصد و پنج سطح سنگریزه سطحی شامل صفر، پنج، 10، 20 و 40 درصد، هر یک در سه تکرار آزمایش شبیه­‌سازی باران انجام شد. با ایجاد باران با شدت ثابت 35 میلی‌متر در ساعت و مدت 35 دقیقه در یک سینی به ابعاد 60 در 60 سانتی­‌متر، شدت فرسایش بین‌شیاری و نیز پاشمان ذرات به‌سمت پایین­‌دست و بالادست و نیز متوسط پاشمان کل اندازه­‌گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش پوشش سنگریزه سطحی در هر دو خاک، شدت پاشمان پایین‌دست و بالادست و همچنین، متوسط پاشمان کل به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد، البته شدت پاشمان پایین­‌دست بیشتر از پاشمان بالادست بود. با افزایش درصد پوشش سنگریزه از صفر (شاهد) به پنج، 10، 20 و 40 درصد، متوسط شدت پاشمان به­‌سمت پایین‌دست در نمونه خاک ماسه­‌ای به­‌ترتیب 12.9، 25.3، 35.7 و 47.7 درصد و در نمونه خاک زراعی به‌­ترتیب 13.9، 25.4، 0.37 و 49.44/49 درصد کاهش یافت. با افزایش درصد پوشش سنگریزه از صفر درصد (شاهد) به پنج، 10، 20 و 40 درصد، متوسط شدت فرسایش بین‌شیاری در نمونه خاک ماسه­ای به‌ترتیب 5/13، 26.4، 33.3 و 46.4 درصد و در نمونه خاک زراعی به‌ترتیب 12.9، 30.7، 37.3 و 45.9 درصد کاهش یافت. همچنین، با افزایش شیب در هر دو خاک، شدت فرسایش پاشمانی و بین‌شیاری به‌طور غیر خطی افزایش پیدا کرد. شدت پاشمان و نیز فرسایش بین­‌شیاری در خاک ماسه­‌ای به‌دلیل چسبندگی کمتر و جدایش‌پذیری بیشتر ذرات آن، بیشتر از نمونه خاک زراعی بود. یافته­‌های این پژوهش نشان داد که وجود پوشش سنگریزه در سطح خاک می‌تواند شدت فرسایش پاشمانی و بین­شیاری را به‌طور معنی‌داری کاهش دهد.