تأثیر عوامل مهاجرتِ برون‌قومی و ازدواجِ بین‌قومی در میزان مخاطره یا ایمنیِ زبان ترکی آذربایجانی

ایران کشوری چندقومی است و زبان ترکی آذربایجانی با جمعیت گویشور زیاد، یکی از مهم‌ترین زبان‌ها در کشور است. با این حال پژوهشِ جامعه‌شناختیِ جامعی، که وضعیت و موقعیت این زبان را بررسی کند، انجام نگرفته است. تحقیقاتِ انجام‌شده دربارۀ سایر زبان‌ها و گویش‌های ایران، از جمله بلوچی، مازندرانی، بختیاری، و گیلکی نشان می‌دهد که بیشتر آنها در معرض خطر زوال و انحطاط قرار دارند. با درنظرگرفتنِ چنین وضعیتی، به نظر می‌رسد که، علیرغم جمعیتِ گویشور زیاد، زبان ترکی آذربایجانی نیز شرایط مشابهی داشته باشد و زبان فارسی، زبان مسلط و با منزلتِ کشور، جایگاهِ فعلیِ زبان‌ها و گویش‌های ایران را بیش از پیش متزلزل خواهد کرد. برای تعیین صحت یا سقم چنین فرضیه‌ای، پرسش‌نامه‌هایی بین180 زن و مرد، که به‌صورت تصادفی از مناطق مختلف سه شهر تبریز، اهر و مرند انتخاب شده بودند، جهت پاسخ‌گویی به 44 سؤال برای بررسی تأثیر عوامل مهاجرتِ برون‌قومی (مهاجرت به مناطق فارس‌نشین) و ازدواجِ بین‌قومی، در میزان مخاطره یا ایمنیِ زبان ترکی آذربایجانی، توزیع گردید. تحلیل آماریِ داده‌های پرسش‌نامه‌ها حاکی از آن است که این عوامل تأثیر بسیار منفی در این زبان داشته و باعث قطع انتقالِ بین‌نسلیِ زبان-که مهم‌ترین عامل و رمز بقای یک زبان محسوب می‌شود- در خانواده‌های مهاجران می‌گردد.