تأثیر سازندهای زمین‌شناسی بر کیفیت آب زیرزمینی آبخوان دشت شوقان (خراسان شمالی)

دشت شوقان یکی از زیرحوضه‌های کویر مرکزی در استان خراسان شمالی با آب و هوای خشک و نیمه خشک است. کیفیت آب زیرزمینی آبخوان شوقان بجز در مناطق خاوری بسیار نامطلوب و حتی برای کشاورزی نیز نامناسب است. از مهم‌ترین عوامل کاهش‌دهنده کیفیت آب زیرزمینی این آبخوان ترکیب سنگی منطقه است که بیشتر از سنگ‌های رسوبی و بویژه تبخیری‌ها را دربر می‌گیرد. به منظور بررسی اثرات سنگ‌شناسی حوضه بر کیفیت آب آبخوان، 31 نمونه آب از بخش‌های مختلف آبخوان شوقان در سال 1388 برداشت و پس از اندازه‌گیری اسیدیته، هدایت الکتریکی و یون‌های اصلی، نقشه‌های پراکندگی یون‌های اصلی رسم و بررسی‌های مجدد زمین‌شناسی صحرایی در منطقه انجام شد. نقشه‌های پراکندگی یونی به خوبی تأثیر سازندها را بر آبخوان نشان می‌دهند. مطالعه دقیق و گسترده نمودارهای ترکیبی یون‌ها و محاسبه شاخص اشباع کانی‌های ژیپس، هالیت، کلسیت و دولومیت، انحلال این کانی‌ها و همچنین هوازدگی کانی‌های سیلیکاتی را در منطقه اثبات می‌کنند. با توجه به بررسی تبادلات یونی انجام شده به دلیل غلظت‌های بالای سدیم در آب‌های منطقه (که افزون‌بر انحلال هالیت از هوازدگی کانی‌های سیلیکاتی نیز به دست آمده‌اند)، تبادلات یونی وارون در منطقه رخ می‌دهد.