به پای اسلام

به پای اسلام حجت الاسلام محمد سروش محلاتی 1 1- استاد حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اسلام گرایی ، فرصت و تهدید انقلاب اسلامی ایران، یک انقلاب مکتبی بود، انقلابی متکی به اسلام، با انگیزه‌ها و شعارهای اسلامی. پس از آنکه نظام طاغوتی سرنگون شد و انقلاب به پیروزی رسید، نظامی متکی به اسلام و شعارهای اسلامی، مطرح گردید. پسوند «اسلامی» برای نظام جدید زمینه‌های موفقیت و پیشرفت را در مقابل این نظام قرار می‌داد و بر سرعت گردش امور می‌افزود، اینک «اطاعت» جنبۀ دینی داشت و چون تخلّف، معصیت تلقّی می‌شد، مؤمنان از آن پرهیز می‌کردند. همکاری و مساعدت به دولت، با انگیزه الهی انجام می‌گردید، ایثار و فداکاری، مقدّس تلقی می‌شد و موجب ثواب بود و دفاع از نظام و جانفشانی در برابر تهاجم دشمن، انجام تکلیف شرعی بود و... . این امور هم نظام را «مستحکم» می‌ساخت و هم به اتکای مشارکت مردم دیندار، تدبیر امور را «تسهیل» می‌کرد، ولی «انتساب به اسلام» پیامدهای دیگری هم به همراه داشت. اگر در جریان اداره کشور، خللی رخ می‌داد و ضعف و سستی بروز می کرد، «به پای اسلام» گذاشته می شد و به جای اینکه ضعفها به «اشخاص» و «نهادها» نسبت داده شود، به نام اسلام تمام می‌شد. ریشه این یکسان نگری آن بود که گاه یک شخص و یا یک نهاد و مجموعه، تجسّم عینی اسلام شناخته می‌شد، به گونه‌ای که انگار اسلام، در او حلول کرده و تار و پود وجود او را تشکیل می‌دهد. این تصوّر هرچند واقعی نبود و گاه از سوی دشمنان و معاندان و در جهت تخریب بنیه دینی مردم انجام می‌گرفت، ولی به هر حال در ذهنیّت مردم، تأثیر واقعی می‌گذاشت و تفکیک، مورد قبول آنها قرار نمی‌گرفت، زیرا به هر حال کارها به نام دین صورت می‌گرفت و چهره‌های دینی در انجام آن دخالت داشتند......