بهره‌وری ترویج زنبورداری در حوضۀ آبی خزر: یک تحلیل علّی

بهره‌وری ترویج به ‌عنوان فرآیندی برنامه‌ریزی‌شده ‌مرکب از کارایی، اثربخشی، خردگرایی و توجه به سطح کیفیت‌های استاندارد شدة یک نظام تلقی می‌گردد که هدف آن حصول به حداکثر منافع و عملکرد با توجه به منابع و امکانات موجود است. لذا آگاهی برنامه‌ریزان و مجریان نظام ترویج کشاورزی از عوامل مؤثر بر بهبود و افزایش بهره‌وری ترویج موضوعی مهم و ضروری است. این پژوهش از نوع علّی ـ رابطه‌ای و هدف آن بررسی عوامل مؤثر بر بهره‌وری فعالیت‌های ترویج زنبورداری حوزة آبی خزر، با استفاده از تکنیک تحلیل مسیر بود. جمعیت این مطالعه تمام زنبورداران حوزه آبی خزر (5273 نفر) بودند که تعداد 315 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌بندی تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای بود که روایی آن توسط گروهی از متخصصان و ضریب پایایی آن نیز با استفاده از یک مطالعه راهنما و آزمون آلفای کرونباخ، بین 68/0 تا 81/0 برای مقیاس‌های مختلف به دست آمد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که متغیر سن زنبوردار، تأثیر منفی و متغیرهای استفاده از وسایل کمک آموزشی، ارتباط با کانال‌های شخصی، وسعت زنبورستان و پذیرش نوآوری، تأثیر مثبت بر بهره‌وری ترویج زنبورداری دارد. همچنین دو متغیر سن زنبوردار و وسعت زنبورستان، علاوه بر تأثیر مستقیم، به‌طور غیرمستقیم و از طریق متغیرهای استفاده از وسایل کمک آموزشی، کانال‌های ارتباط شخصی و پذیرش نوآوری بر بهره‌وری ترویج زنبورداری تأثیر داشتند. در این تحلیل، سن زنبوردار کمترین تأثیر مستقیم و متغیر پذیرش نوآوری بیشترین تأثیر مستقیم را بر بهره‌وری ترویج زنبورداری داشتند. همچنین، سن زنبوردار بیشترین تأثیر غیرمستقیم را دارا بود. در پایان پیشنهادهایی در راستای دستاوردهای تحقیق ارائه شده است.