بنیادهای تمدّن اساطیری در شاهنامه فردوسی

بشر پیوسته در مسیر پیشرفت و توسعه مدنیّت گام برداشته است و بی­ تردید جوامع متمدّن امروزی مرهون تلاش ­های نخستین انسان­ هایی است که گاه به صورت فردی و عالمانه و گاه به شکل جمعی و احیاناً تصادفی و به طریق آزمون و خطا مسیر تمدن و زندگی نوین بشری را فراهم آورده و سنگ بنای جوامع کهن را نهاده ­اند. در الگوهای تاریخی، نخستین آموزش ­ها و کردارهای تمدن­ ساز غالباً در میان جوامع ابتدایی و اولیه شکل گرفته است؛ اما در روایات اساطیری و حماسی، این مهم اکثراً مدیون تلاش نخستین شاه­ خدایانی است که یا خود منشا این اقدامات شده­ اند و یا به طریق اولی از نیرویی ماورایی که البته حائز جنبه های مثبت و منفی است، فراگرفته ­اند. از جمله متونی که می توان نخستین بنیادهای تمدنی را ملاحظه و بررسی کرد شاهنامه است که نویسندگان در پژوهش حاضر به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر مبنای منابع مکتوب و با هدف بررسی بنیادهای تمدن در حماسۀ ایران در سه محور سرچشمه ­ها، آموزندگان و کردارهای تمدنی به بررسی مسائل مطرح در این باره پرداخته­ و چنین دریافته ­اند که بر مبنای شاهنامۀ حکیم توس، سرچشمه ­های تمدن گاه شخصی، در مواردی اهورایی و گاه حتی اهریمنی­ اند و این تمدن­ های نخستین، غالباً برآوردۀ قانون­گذارانی هستند که در قامت افراد برتر و بعضاً در جامۀ شاه-خدایان که نمونۀ نخستین بشر آگاه و متمدنند نمایان شده­ اند.