بن‌مایه‌های کهن اسطوره ضحاک در ایران بر‌اساس نقوش روی مهر دوره عیلامی(هزاره سوم قبل از میلاد)

author

  • بیتا مصباح عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان، دانشکده هنر، گروه پژوهش هنر
Abstract:

هنر ایران از دیر باز متضمن نقش‌های ترکیبی فراوان از موجودات تخیلی  بوده که در عین زیبایی به پشتوانه باورهای عمیقی شکل گرفته و بیان کننده اعتقادات آیینی، داستان‌ها و اساطیر ایرانی بوده‌اند. درطی قرن‌ها نه تنها خود نقش‌مایه بلکه بخش عمده‌ای از باورهای مؤثر در شکل‌گیری آن نقش‌مایه به‌ این‌ ترتیب دچار تغییرات متعددی شده است. شاهنامه فردوسی به عنوان مخزن بخش عمده‌ای از اساطیر ایران از اهمیت به سزایی برخوردار است. این نکته که داستان‌های شاهنامه بر‌اساس متون کهن شکل گرفته‌اند تقریباً مورد قبول اغلب محققان است. یکی از داستان‌های بسیار تأثیرگذار شاهنامه داستان ضحاک یا انسان ماردوش است. بر‌اساس‌ مدارک موجود انسان ماردوش موجودی است که از گذشته‌های دور در باورهای مردم ایران شکل گرفته و نمونه‌های آن را می‌توان بر روی سه مهر به دست آمده از شوش، تپه یحیی و تپه شهداد مشاهده ‌کرد. این نقش‌مایه که توسط باستان شناسان در حدود 2200-2400 قبل از میلاد تاریخ‌گذاری شده است در دو منطقه ایران و بین‌النهرین دارای نقاط اشتراک فراوانی بوده است. تحقیق حاضر با استفاده از روش مطالعه اسنادی انجام شده است و با بررسی نقش کهن انسان ماردوش روی این سه مهر به بررسی ارتباط آنها با داستان ضحاک در شاهنامه می‌پردازد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که گونه‌هایی از داستان انسان ماردوش در دوران کهن رایج بوده و در طول زمان با اساطیر دیگر تلفیق شده به داستان ضحاک ماردوش در شاهنامه تبدیل شده است. می‌توان نشانه‌هایی از خدایان جهان‌مردگان در بین‌النهرین و همچنین اینشوشیناک، خدای عیلامی را در شخصیت انسان ماردوش پیدا ‌کرد. ضحاک نیز با روایت دگرگون شده‌ای برخی این نشانه‌های کهن  را با خود دارد : همچون خشم و خرابی، بدعهدی و فرمانروای مردگان بودن را.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نشانه‌های مهر در نقوش قالی ایران

امروزه محققینِ علاقمندی، نشانه‌ها و ردپاهایی از کیش مهر را با گذشت چند هزارۀ از آن در میان بازمانده‌هایی از دنبالة فرهنگ و تمدن ایرانی جستجو می‌کنند. علاوه بر اسناد مکتوب و تاریخ‌دار که به یقین دلالتی بس متقن بر استنباط‌ها و نتیجه‌گیری‌هاست، عناصر و بقایایی به صورت غیر مستقیم نشانه‌ای از ماندگاری مهر باقی گذارده‌اند. نقش زبان خاموشی که می‌توانسته مُهر مِهر را بر پیشانی تاریخ ایران حک کرده باشد؛ زب...

full text

آیکونوگرافی نماد عقاب و مار در آثار جیرفت (هزاره سوم قبل از میلاد)

برای درک معنایی تصاویر کهن، نیاز به شناخت مؤلفه‌های نمادینی است که زمانی چون زبان کلامی، معنایی مشخص در فرهنگ‌های کهن داشتند و به نوعی بازنمایی باورهای اسطوره‌ای بودند. در این باره، آیکونولوژی[1] می‌کوشد با ارائه روشی علمی در تفسیر تصاویر، معنای این مؤلفه‌ها را روشن کند و بر اساس تحلیل و رده‌بندی آیکونوگرافیک آنها، به ارزش‌های نمادین فرهنگی دست یابد. مؤلفه‌های نمادین در نظام نمادین زبانی، خود ر...

full text

بررسی نقوش حیوانی و انسانی سفالینه های قبل از اسلام در ایران ( هزاره اول قبل از میلاد در غرب فلات ایران) – پروژه عملی: حماسه و اسطوره های ایرانی

در دوران نوسنگی که همزمان با اهلی کردن جانوران؛ کشاورزی و گله داری بوده است، سفال به عنوان یکی از عوامل انتقال مفاهیم که نتیجه تغییر و تحولات دوران نوسنگی بوده، ظاهر شده و به وسیله اشکال و تزئینات غنی خود، گویاتر از همه دستافریده های آدمی، مفاهیم هنری دوران خود را بیان کرده است. سفالگری بعد از سبدبافی، کهن ترین صنعت بشری بوده است، تزئینات کهن ترین سفال های منقوش تقلید از سبدبافی را آشکارا نشا...

واکاوی نشانه های آیین مهر در نقوش آثار سنگی تمدن باستانی جیرفت 5000 سال پیش از میلاد

     در ژانویه 2001 میلادی، سیلی در استان کرمان، شهر باستانی جیرفت متعلق به 5000 سال پیش از میلاد را آشکار کرد و در آن، گنجینه­ای از اشیا، با حکاکی­های ممتاز کشف شد. با توجه به ناشناخته ماندن این تمدن باستانی و اهمیت آن، نقش­مایه­های به جامانده از این تمدن، تنها منابع قابل دسترس هستند که مطالعه­ آن­ها، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره­ عقاید، آداب و رسوم و ... از این تمدن در اختیار بگذارد. هدف ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 14  issue 56

pages  43- 56

publication date 2018-01-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023