بررسی چینه‌شناسی نبکاها برای تشخیص نوسان‌های اقلیمی مطالعۀ موردی: حوضه علاء در حاشیۀ کویر مرکزی

Authors

  • مریم قاسم نژاد دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
  • مریم ملاشاهی استادیار گروه جنگلداری مناطق خشک، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
  • هایده آرا استادیار گروه مدیریت مناطق خشک بیابانی، دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
Abstract:

رسوبات بادی منبع عمده‌ای از اطلاعات دیرینۀ محیطی هستند و از چینه‌شناسی و رسوب‌شناسی تپه‌های ماسه‌ای برای تفسیر رخدادهای گذشته ناشی از افزایش فعالیت بادی استفاده می‌شود. عناصر چینه‌شناسی و رسوب‌شناشی تپه‌های بادی مانند تراکم پالئوسل‌ها و رس‌ها‌،‌ شاخص‌هایی از تغییرات و نوسان‌‌های اقلیمی هستند که شواهد مفیدی از بازسازی محیط‌های گذشته در مناطق خشک‌ فراهم می‌کنند. با توجه به اینکه اطلاعات بسیار محدودی از ویژگی‌های اقلیم دیرینۀ مناطق خشک و بیابانی ایران موجود است‌، چینه‌شناسی رسوبات موجود در تپه‌ها و نبکاهای این مناطق‌، به شناخت اقلیم گذشتۀ حاکم بر آنها کمک می‌کند؛ به همین دلیل، در این پژوهش با استفاده از شواهد چینه‌شناسی به بازسازی اقلیم دیرینه در نبکازارهای حوضه علاء در حاشیۀ کویر مرکزی پرداخته شده است. روش این پژوهش بر پایۀ مطالعات میدانی و آزمایشگاهی و نیز تحلیل داده‌های مربوط به چاه‌های مشاهده‌ای و داده‌های باد این حوضه است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد ‌میزان ضخامت چینه‌های نبکاها، رنگ، اندازۀ ذرات و چسبندگی ذرات متأثر از اقلیم زمان خود و به‌گونه‌ای است که در دوره‌های خشکسالی میزان ضخامت چینه‌ها در نبکا بیشتر‌ و برعکس در دوره‌های مرطوب‌تر ضخامت چینه‌ها کمتر است. همچنین، چینه‌های نبکاها با تأثیر از نوسانات سطح اساس آب زیرزمینی تغییراتی را در خود ثبت کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای که با کاهش سطح آب زیرزمینی میزان چسبندگی ذرات رسوبی چینه‌ها به‌علت کاهش رطوبت در دسترس کاهش یافته است و در صورتی که این افت سطح آب زیرزمینی همچنان ادامه یابد، در سال‌های نه‌چندان دور محیط تراکمی این نبکاها به محیطی فرسایشی تبدیل می‌شود و با توجه به جهت بادهای غالب و قوی‌ترین بادهای این حوضه، شهرهای حاشیۀ جنوب شرقی و جنوبی این نبکاها در معرض توفان‌های گرد و خاک حاصل از فرسایش کاوشی این نبکاها قرار می‌گیرند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

مدل‌سازی اقلیمی رخداد بیابان‌زایی در حوضه کویر حاج علی قلی

بیابان‌زایی تغییر در خصوصیات خاک، پوشش گیاهی و اقلیم یک منطقه است که منجر به اتلاف فعالیت‌های پایدار و اساسی تداوم حیات اکوسیستم می‌شود. این پدیده بر مناطق خشک سراسر جهان اثرات سوء داشته و یکی از علل عمده فشار بر جوامع زیستی است. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش تلفیقی مدل‌های آماری و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی، رخداد بیابان‌زایی حوضه کویر حاج علی قلی را براساس شاخص‌های اقل...

full text

بررسی جاذبه‌های گردشگری در حوضه دشت کویر

قسمت وسیعی از کشور ایران را حوضه‌های بیابانی ـ نیمه‌بیابانی فرا گرفته است که در نگاه اول ناحیه‌ای بی‌حاصل جلوه می‌کند و به نظر می‌رسد هرگونه سرمایه‌گذاری در آن با شکست مواجه خواهد شد. اما همین ناحیه به ظاهر بی‌ثمر که به علت شرایط خاص جغرافیایی از اکوسیستمی شکننده برخوردار است، دارای ویژگیهایی است که در صورت بهره‌برداری بهینه از آن می‌تواند زمینه رشد و توسعه کشور را فراهم آورد. از جمله قابلیت‌ها...

full text

آشکارسازی تغییرات اقلیمی با تحلیل آزمون گرافیکی کندال و شاخص‌های خشکسالی (مطالعۀ موردی: حاشیۀ تالاب آق‌گل همدان)

بی‌ثباتی در اقلیم تأثیرات منفی چشمگیری بر اکوسیستم‌های خشکی و دریایی می‌گذارد. آثار آن می‌‌‌تواند شامل بر هم خوردن تعادل اکوسیستم‌‌ها، تغییرات هیدرولوژیکی، افزایش استرس‌‌های دمایی، افزایش سیل، کاهش تغذیۀ سفره‌‌های زیر‌‌زمینی، کاهش کیفی منابع آب و سایر موارد باشد. شناخت تغییرات اقلیمی می‌‌تواند با تغییر در رژیم هیدرولوژیکی، افت سطوح آب زیرزمینی، بروز خشکسالی و تغییر در شاخص‌‌های اقلیمی قابل شناس...

full text

آشکارسازی تغییرات اقلیمی با تحلیل آزمون گرافیکی کندال و شاخص های خشکسالی (مطالعۀ موردی: حاشیۀ تالاب آق گل همدان)

بی ثباتی در اقلیم تأثیرات منفی چشمگیری بر اکوسیستم های خشکی و دریایی می گذارد. آثار آن می تواند شامل بر هم خوردن تعادل اکوسیستم ها، تغییرات هیدرولوژیکی، افزایش استرس های دمایی، افزایش سیل، کاهش تغذیۀ سفره های زیر زمینی، کاهش کیفی منابع آب و سایر موارد باشد. شناخت تغییرات اقلیمی می تواند با تغییر در رژیم هیدرولوژیکی، افت سطوح آب زیرزمینی، بروز خشکسالی و تغییر در شاخص های اقلیمی قابل شناسایی باشد...

full text

دورۀ پلیئستوسن جدید در شمال دشت کویر مرکزی و شکل‌گیری محوطه‌های پارینه‌سنگی؛ مطالعۀ موردی: محوطۀ میرک سمنان

محدودۀ مورد بررسی در این مقاله، حاشیۀ شمالی دشت کویر مرکزی ایران است. نظر به وسعت پهنۀ یاد شده، این نوشتار تنها به محوطه­های پارینه­سنگی موجود در استان سمنان امروزی اختصاص دارد. محوطه­های پارینه­سنگی کشف شده در این حوزه شامل میرک، دلازیان، صوفی­آباد و چاه­جم هستند که شواهدی از حضور گروه­های انسانی در طول آخرین چرخۀ یخچالی ارایه می­کنند. تحولات فرهنگی پهنۀ یاد شده در فلات مرکزی ایران در طول آخری...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 28  issue 1

pages  83- 98

publication date 2017-04-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023