بررسی چرخش زمین‌ساختی بلوک گابرویی بخشی از گسل صحنه (باختر ایران) بر پایه تجزیه و تحلیل داده‌های دیرینه‌مغناطیسی

سال‌های متمادی است که از مطالعات دیرینه‌مغناطیسی برای بررسی فعالیت زمین‌ساختی گسل‌های موجود در نقاط مختلف جهان استفاده می‌شود. هدف اصلی این پژوهش انجام تحقیقات دیرینه‌مغناطیسی روی گسل صحنه است که بخش میانی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس در باختر ایران است.‌ این گسل 100 کیلومتر طول دارد و گسل نهاوند  در جنوب خاور را به گسل مروارید در شمال باختر پیوند می‌دهد. امتداد آن شمال باختری- جنوب خاوری است. بر پایه شواهد زمین‌شناسی، سازوکار گسل صحنه، وارون بزرگ‌زاویه با مؤلفه امتدادلغز راست‌گرد است. این سازوکار به‌خوبی با حرکت صفحه عربستان به‌سوی ایران مرکزی، حل سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها و همچنین نتایج داده‌های دیرینه‌مغناطیسی هماهنگی دارد. نتایج تجزیه و تحلیل‌های دیرینه‌مغناطیسی برپایه داده‌های برداشت‌شده از 17 سایت در راستای گسل صحنه استوار است. از هر سایت 9 تا 18 نمونه برداشت شده است. در این پژوهش از اندازه‌گیری پسماند مغناطیسی طبیعی، تعیین کانی‌های فرومغناطیسی موجود در نمونه‌ها به کمک آزمایش بررسی ناهمگنی خودپذیری در برابر تغییر درجه حرارت با استفاده از دستگاه (CS-3) و مغناطیس‌زدایی به روش حرارتی و میدان متغیر استفاده شده است. به‌کمک روش‌های آزمایشگاهی انجام‌شده، جهت‌های پسماند مغناطیسی طبیعی یا به عبارتی زوایای میل (Inclination) و انحراف مغناطیسی (Declination) نمونه‌ها در زمان شکل‌گیری سنگ، میانگین جهت‌های دیرینه‌مغناطیسی، قطب مجازی ژئومغناطیسیVGP  (Virtual Geomagnetic polarity) هر سایت نمونه‌برداری و قطبیت‌های عادی و وارون (Normal & Reverse) در منطقه مورد مطالعه تعیین شد. همچنین، جهت‌های مغناطیسی نمونه‌ها و جهت میانگین مغناطیسی هر سایت رسم و عدم قطعیت یا حد اطمینان 95α  و ضریب دقت K تعیین شد. جهت‌های محاسبه‌شده و جهت‌های میانگین دیرینه‌مغناطیسی هر سایت با جهت قطب مرجع دیرینه‌مغناطیسی بین‌المللی افیولیت‌های ایران مرکزی مقایسه و مقدار چرخش سایت‌ها تعیین شد. جهت‌های چرخش‌برای 9 سایت ساعت‌گرد و برای 4 سایت پادساعت‌گرد به‌دست آمد. احتمال دارد که این چرخش‌ها توسط حرکت امتدادلغز راست‌گرد گسل‌های مروارید و نهاوند، که به‌عنوان مؤلفه‌های تنش تراکمی و برشی روی گسل صحنه عمل می‌کنند و نشان‌دهنده رژیم تنشی فشاری هستند، به وجود آمده باشند. تحت تأثیر این میدان تنشی زمین‌ساختی، ‌شکستگی‌های سیستماتیک برشی مدل ریدل می‌تواند برای تفسیر داده‌های مغناطیسی مفید باشد. بر پایه این مدل، شکستگی‌های برشی هم‌سو (P,D,R) موجب چرخش ساعت‌گرد و شکستگی‌های برشی  ناهمسو(Ŕ)  سبب چرخش پادساعت‌گرد بلوک‌های سنگی شده است.