بررسی چرایی ماندگاری بحرانهای منطقه‌ایِ غرب آسیا: مطالعه موردی، سوریه پس از 2010

غرب آسیا، از همان آغاز شکل‌گیری نظام دولت در این منطقه، همواره بحران‌آلودترین منطقه در ژئوپولیتیک جهانی بوده است. این وضعیت به‌ویژه در هزاره جدید میلادی در اثر دخالت‌های فرا منطقه‌ای، اشغالگری نامشروع، جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای بیش‌ازپیش تشدید شده‌اند. در حال حاضر کشورهای این منطقه یا میدان خشونت‌بارترین منازعات نظامی هستند یا به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم در آن‌ها درگیرند. از طرفی کنشگران فرا منطقه‌ای نیز مجال مداخله در این قبیل بحران‌ها را به دست آورده‌اند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد شدت یابی بحران‌های غرب آسیا خصلت خودتداوم‌یابنده نیز یافته‌اند، به‌گونه‌ای که تاکنون هیچ راه‌حل عملی امیدبخشی برای حل‌وفصل آن‌ها ارائه نشده است. بارزترین جلوه تجربیِ این مدعا را می‌توان آشکارا در بحران سوریه مشاهده کرد. تحلیل‌گران، در علت‌یابی این وضعیت، همواره بر یک یا چند عامل محدود تمرکز می‌کنند و در بسیاری مواقع در دام تقلیل‌گرایی می‌افتند. در این نوشتار تلاش می‌شود با عنایت به این سؤال اصلی که «چرا بحران‌های غرب آسیا، با تأکید بر بحران سوریه از 2010 به بعد ماندگارند؟» از طریق تلفیق سه سطح فرو ملی، ملی و بین‌المللی، مدل نظری جامعی درزمینه تبیین این وضعیت ارائه شود و با بهره‌گیری از آن، راهکار عملی برای برون‌رفت از بحران‌های مذکور مطرح گردد. در همین راستا، با بهره‌گیری از روش تبیینی تحلیلی و توسل به داده‌های تاریخی و شواهد تجربی روز، استدلال شده است که «پایداری تعامل عوامل قوام‌بخش و مجال بخش در غرب آسیا با تأکید بر موضوع بحران دولت بین‌المللی سوریه پس از 2010، زمینه را برای ماندگاری بحران‌ها در این منطقه و کشور فراهم نموده است». در نتیجه‌گیری، چنین استدلال شده است که بحران‌های ژئوپولیتیک در غرب آسیا نه‌تنها ماندگاری داشته‌اند بلکه به علت انباشتگی چالش‌های فرارویشان، تسریِ فرا منطقه‌ای آن‌ها نیز دور از انتظار نیست. راه‌حل عملی برای مقابله با چنین وضعیتی همانا عادی‌سازی نظام دولت بر پایه زدودنِ چالش‌های مجال بخش و قوام‌بخش خواهد بود که طبعاً وجود دولت‌های کارآمد، مدیریت منازعات منطقه‌ای و فقدان مداخله قدرت‌های بزرگ را ضروری خواهد ساخت. © 2018 Geographical Researches