بررسی پرتوزایی محیطی در کلوخه‌های سنگ آهن شمس‌آباد اراک، ایران

زمینه و هدف: هسته­های پرتوزا در محیط اطراف ما به صورت طبیعی و مصنوعی وجود داشته و همه انسان­ها خواسته یا ناخواسته در معرض تابش­های هسته­ای قرار دارند. مقدار هسته­های پرتوزا درمحیط بستگی به نوع خاک، سنگ و شرایط جغرافیایی دارد. یکی از راه­ های انتقال مواد پرتوزا به محیط­های مسکونی استفاده از مواد معدنی برای تولید محصولات مورد نیاز بشر می­باشد. بنابراین مطالعه پرتوزایی معادن از اهمیت خاصی برخوردار است. روش بررسی: در این پژوهش 12 نمونه سنگ آهن از معدن شمس­آباد اراک مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه­ها بعد از جمع­آوری از محیط، به روش تصادفی و بر مبنای رنگ در آزمایشگاه کانی شناسی مورد شناسایی قرار گرفته و نوع کانی و ترکیب آن­ها مشخص گردید. فعالیت ویژه هسته­های پرتوزای طبیعی با استفاده از روش بیناب­نمایی گاما و با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی (HPGe) مدل GCD30195 با بازدهی نسبی 30% تعیین گردید. مقدار فعالیت معادل رادیوم، شاخص خطرپذیری داخلی و خارجی و آهنگ دوز جذبی برای کلیه نمونه­ها محاسبه شد. یافته‌ها: فعالیت ویژه هسته های پرتوزای 226Ra، 232Th و 40K بر حسب Bqkg-1 در این نمونه­ها به ترتیب از : 53/0±39/9 تا 84/1±7/271، 68/1> تا 22/1±98/60 و 14/2±34/25 تا 47/6±03/800 تغییر می­کنـد.  میزان آهنگ دوز جذبی در نمونه­ها بر حسب nGyh-1 از 56/6 تا 81/136 متغیر می­باشد. هم­چنین میزان شاخص خطرپذیری داخلی و خارجی در نمونه­های به ترتیب از : 06/0 تا 53/1 و 03/0 تا 80/0 به دست آمد. بحث و نتیجه‌گیری: بیشینه فعالیت معادل رادیوم  Raeq در نمونه لیمونیت به میزان Bqkg-180/296 به دست آمد که پایین­تر از حداکثر میزان مجاز اعلام شده (Bqkg-1370) می­باشد.شاخص خطرپذیری داخلی و خارجی برای کلیه نمونه­ها به استثنای سنگ آهن لیمونیت با کد L2 کمتر از حداکثر میزان مجاز می­باشد. استفاده از موادمعدنی این معدن خطری برای کارکنان و مصرف کنندگان بعدی ایجاد نمی­کند.