بررسی وجوه اشتراک و افتراق نمایش‌نامه‌ی «أهل الکهف» اثر «توفیق الحکیم» و داستان قرآنی اصحاب کهف بر اساس تفاسیر

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان سال اول، شماره­ی دوم،‌ پاییز و زمستان 1393 هـ.ش/2014م صفحات  133- 154   بررسی وجوه اشتراک و افتراق نمایش‌نامه‌ی «أهل الکهف» اثر «توفیق الحکیم» و داستان قرآنی اصحاب کهف بر اساس تفاسیر   وصال میمندی[1]                فاطمه جمشیدی[2] چکیده مفاهیم سعادت بخش قرآن­کریم، همواره دغدغه‌ی ذهن روشنفکران و ادیبان مسلمان بوده و بسیاری از آنان سعی کرده‌اند تا از طریق بازتاب این مفاهیم در آثار خویش، به وظیفه‌ی انسانی خود مبنی بر راهنمایی بشر جهت گام نهادن در راه دین و به تبع آن رسیدن به قلّه‌های رفیع سعادت سهیم باشند. از این­ رو اثرپذیری متون ادبی از متون دینی و در رأس آن‌ها قرآن کریم و تفاسیر به عنوان یکی از رویکردهای ادبی در حوزه‌ی نقد، توجّه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته، سعی شده تا پاره‌ای از وجوه اشتراک و افتراق میان نمایش‌نامه‌ی «أهل الکهف» نوشته‌ی «توفیق الحکیم»- نویسنده‌ای که سهم وی در شکل‌گیری و شکوفایی فنّ نمایش‌نامه‌نویسی در زبان عربی بر کسی پوشیده نیست- و داستان قرآنی اصحاب کهف، بررسی شود. از این ­رو در ابتدا به بررسی گذرای رابطه‌ی دین و ادبیات پرداخته شده و پس از بیان شرح حال مختصری از «توفیق الحکیم» و آثار و جایگاه او در عرصه‌ی نویسندگی، نمونه‌هایی از وجوه ارتباط نمایش‌نامه‌ی وی با نام «أهل الکهف» و داستان قرآنی اصحاب کهف بررسی شده است تا میزان اهتمام توفیق الحکیم به این کتاب آسمانی برای ترویج افکار خود و نهادینه­کردن پاره‌ای اصول اخلاقی، برای خوانندگان آشکار گردد. در نتیجه تحقیق دریافتیم که نمایش­نامه­ی «أهل الکهف» درزمینه­های گوناگونی مانند عنصر مکان و تصویرگری برخی از فضاهای فیزیکی داستان مانند عدم تابش نور خورشید به درون غار و توصیف صحنه­های داستان و مفاهیمی چون یکتاپرستی و علت مرگ اصحاب کهف متاثر از قرآن کریم و  تفاسیر مختلف است. کلید واژگان: قرآن کریم و ادبیات، نقد ادبی، توفیق الحکیم، أهل الکهف.   [1]- استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، (نویسنده مسئول): [email protected]                                                       [2]- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، [email protected]  تاریخ دریافت: 15/5/1393                        تاریخ پذیرش: 8/10/1393