بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی (م.سرشک)

هنجارگریزی یکی از مؤثرترین روش‌های برجستگی زبان و آشنایی‌زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از آن بهره برده‌اند. در شعر معاصر، نیما نقش زیادی در پایه‌ریزی این هنجارگریزی‌ها داشته است و پیروان وی نیز از این روش بسیار استفاده کرده‌اند. یکی از شاعرانی که از روش هنجارگریزی برای برجسته‌سازی شعر خود بهره گرفته است، شفیعی کدکنی(م.سرشک) است. بررسی‌های به عمل آمده در این مقاله نشان می‌دهد، شفیعی از روش هنجارگریزی بسیار بهره برده و بدین طریق زبان شعری‌اش را برجسته نموده است. در شعر وی از انواع مختلف هنجارگریزی استفاده شده؛ اما این بهره‌گیری به صورت یکسان نیست؛ بلکه در دفترهای شعری مختلف، تفاوت‌هایی دیده می‌شود؛ یکی از هنجارگریزی‌هایی که در شعر شفیعی بسیار دیده می‌شود، هنجارگریزی زمانی یا باستان‌گرایی است که بخصوص در «هزاره دوم آهوی کوهی» از بسامد و نمود بالایی برخوردار است. از دیگر هنجارگریزی-هایی که در شعر شفیعی بیشتر به کار گرفته شده، هنجارگریزی واژگانی است، وی به ساخت و ایجاد واژه‌ها و ترکیباتی دست زده است که تاکنون در دایره واژگانی ادب فارسی حضور نداشته‌اند. از سوی دیگر شفیعی از واژگان محلی و عامیانه و امروزی نیز بسیار استفاده نموده و بدین طریق بر دایره واژگانی شعر خود افزوده است. از دیگر زمینه‌های هنجارگریزی در شعر شفیعی، هنجارگریزی معنایی است؛ وی از صنایعی چون تشبیه، پارادوکس، حسآمیزی، تشخیص، تصویرسازی بسیار بهره برده است. همچنین استفاده متفاوت از روایت‌های اسطوره‌ای و تاریخی نیز به آشنایی‌زدایی شعر وی کمک شایانی کرده است. سایر انوع هنجارگریزی نیز کم و بیش در راستای برجسته‌سازی شعر استفاده شده‌اند.