بررسی هستی‌شناسی متون پهلوی و استنتاج آموزه‌های تربیتی آن

دوگانه‌باوری در یزدان‌شناسی مَزِدِیَسْنا مفهومی بنیادین است که از لحاظ فلسفی حائز اهمیت می‌باشد. دوگانه‌باوری در گات‌های زرتشت با پیکار میان سپندمینو و انگره‌مینو آغاز می‌شود و سپس در خلال اوستای پَسین، به‌صورت تقابل میان اهورامزدا و اهریمن سازمان می‌یابد. در متون پهلوی، دوگانه‌باوری با هستی‌شناسی پیوند می‌خورد و جهان‌بینی دو بُن‌گرای زرتشت در قالب آفرینش و تکوین جهان هستی بر اساس پیکار میان اورمزد و اهریمن شکل می‌گیرد؛ این پیکار طی چهار دوره ادامه می‌یابد و سرانجام با پیروزی اورمزد و شکست اهریمن پایان می‌پذیرد. در این پژوهش، نخست بر اساس گزارش‌های سُنتی از آفرینش، مبانی دوگانۀ هستی‌شناسیِ متون پهلوی بررسی شد؛ سپس با استفاده از روش تحلیلی‌ـ استنتاجی، آموزه‌های تربیتی موجود در این هستی‌شناسی استخراج شد. پرورش هوش هستی‌‌نگر (معنوی)، خردگرایی و نیک‌ورزی، پرورش توانایی داوری اخلاقی بر اساس دیالکتیک موجود در هستی، یگانگی انسان با جهان هستی و پاسداشت طبیعت و پدیده‌های طبیعی از جمله آموزه‌های تربیتی برگرفته از هستی‌شناسی متون پهلوی هستند.