بررسی نقش تاب آوری اجتماعی در موفقیت فرایند بازسازی (مطالعه موردی: جوامع روستایی درب آستانه و باباپشمان پس از زلزله سال 1385 دشت سیلاخور، استان لرستان)

توجه به مفاهیم "تاب‌آوری اجتماعی" و "جامعه تاب‌آور" در جهت کاهش خطر، مقابله با سوانح و موفقیت برنامه‌های بازسازی در چارچوب مشارکت عمومی، در دهه‌های اخیر اهمیت زیادی یافته است. پژوهش حاضر سعی در بررسی مفهوم تاب‌آوری اجتماعی و جایگاه آن در موفقیت برنامه‌های بازسازی پس از زلزله دارد. در این مقاله به شناخت عوامل مؤثر در تاب‌آوری اجتماعی موجود در دو جامعه سانحه دیده روستاهای درب آستانه و باباپشمان پس از رخداد زلزله دشت سیلاخور 1385 استان لرستان، ارزیابی میزان آن در جوامع مزبور و بررسی نقش این‌ عوامل در حذف اسکان موقت، تسریع و موفقیت برنامه‌های بازسازی پس از زلزله، پرداخته شده است. وحدت و سرمایه اجتماعی موجود، دست‌نخوردگی شبکه‌های اجتماعی، سطح اقتصادی و اجتماعی مردم پیش از زلزله و شدت سانحه از جمله مواردی هستند که در بازتوانی پس از رخداد زلزله و تاب‌آوری جامعه روستایی لرستان تأثیر‌گذار بوده و در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته‌اند. اطلاعات لازم با استفاده از روش اسنادی، مصاحبه نیمه ساختارمند با مردم و مسئولین محلی و فرضیه‌های پژوهش در قالب‌ 11 شاخص و 23 سنجه از طریق پیمایش میدانی و با تکمیل پرسشنامه به بوته آزمون گذارده شده‌اند. در تحلیل داده‌ها از رویکرد ترکیبی توصیفی- آماری و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است. بر پایه یافته‌های پژوهش، ظرفیت بالای تاب‌آوری اجتماعی جوامع مذکور، توانایی جذب شوک‌های ناشی از رخداد زلزله را با توجه به‌خصوصیات جامعه شناختی و هنجارهای موجود در این جوامع داشته است و نیز دانش بومی جامعه روستایی لرستان به‌عنوان بخشی از سرمایه اجتماعی، امکان حذف مرحله اسکان موقت و موفقیت در برنامه‌های بازسازی را ممکن نموده است. به‌علاوه نوع برنامه‌ها و نحوه اجرای آن‌ها توسط سازمان‌های مسئول نیز، در در جهت موفقیت و تسریع فرایند بازسازی تأثیرگذار بوده است. همچنین براساس نتایج به‌دست آمده در بخش ارزیابی میزان تاب‌آوری اجتماعی دو روستا، تاب‌آوری اجتماعی هر دو در مجموع زیاد و عدد نهایی تاب‌آوری‌شان نزدیک به‌هم ارزیابی گردیده است.