بررسی مقدار ترکیب‌های سرطان‌زای تری‌هالومتان در آب آشامیدنی شهر لاهیجان و پیشنهاد کنترل پیش‌سازهای محصول جانبی گندزدائی

چکیده مقدمه: کاربرد منابع آب سطحی به‌عنوان عمده‌ترین منبع تأمین آب شرب و همچنین کلر به‌عنوان عمده‌ترین ضدعفونی‌کننده آب آشامیدنی باعث افزایش تشکیل محصول جانبی ناشی از گندزدائی می‌شود که از عمده‌ترین آنها،ترکیبات تری‌هالومتان(THMS) با امکان بروز آثار مضر بر کبد و کلیه است که سرطان‌زا محسوب می‌شوند. هدف: تعیین بررسی مقدار THMS در آب شرب شهر لاهیجان و ارتباط آن با درجه حرارت، pH، کلر آزاد باقیمانده و Total Organic Compound (TOC). مواد و روش‌ها: در 4 مرحله، از 5 مکان (2 مکان در تصفیه خانه سنگر شامل کانال آب خام ورودی و لوله خروجی از تصفیه خانه و 3 مکان دیگر در شبکه توزیع آب شرب شامل قبل و بعد از واحد کلرزنی ثانویه که در فاصله یک کیلومتری لاهیجان قرار دارد و مکان دیگر در انتهای شبکه توزیع آب شهر) در دو فصل گرم و سرد سال نمونه‌برداری شد که 9 نمونه در زمستان و 7 نمونه در تابستان (در مجموع 16 نمونه) برداشت و نتایج تجزیه و تحلیل شد. THMS با دستگاه گاز کروماتوگرافی و آشکارساز رباینده الکترون اندازه‌گیری شدند. نتایج: مقدار THMS در آب خام ورودی به تصفیه خانه در حد قابل قبول (کمتر از 25 میکروگرم در لیتر) و در آب خروجی از تصفیه خانه کمتر از مقدار ورودی و در حد طبیعی بود(کمتر از ده میکروگرم در لیتر) که نشان‌دهنده عملکرد مؤثر واحدهای تصفیه‌خانه در کاهش THMS ورودی است. این ترکیب در ورودی واحد کلرزنی مجدد در ابتدای شهر لاهیجان و در منطقه بازکیاگوراب، همانند مرحله قبل در حد استاندارد و کمتر از ده میکروگرم در لیتر بود. مقدار این ترکیبات در خروجی این واحد که همان ابتدای شبکه توزیع نیز هست و در انتهای شبکه توزیع فراتر از حد استاندارد بود و در محدوده مجاز تعیین شده آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده(US EPA) نیست(بالاتر از 200 میکروگرم در لیتر). همچنین بین تشکیل THMS با درجه حرارت، pH، کلر آزاد باقی مانده و TOC آب رابطه مستقیم وجود دارد که این ارتباط در مورد مواد آلی و درجه حرارت بیش از سایر عوامل است. کمترین و بیشترین مقدار THMS به‌ترتیب در خروجی تصفیه خانه و انتهای شبکه توزیع دیده شد که ارتباط بین زمان تماس و تشکیل ترکیبات جانبی ناشی از کلرزنی را نشان می‌دهد، به‌طوری‌که با افزایش مدت تماس، غلظت THMS بالا می‌رود. نتیجه‌گیری: آمار بیماران سرطان دستگاه گوارش در گیلان و از جمله شهر لاهیجان بالاست. تاکنون عوامل ژنتیک، عادت‌های بد غذائی و مصرف زیاد غذاهای شور را عامل آن می‌دانستند، ولی با بالابودن مقدار THMS در آب شرب لاهیجان، عامل آب آشامیدنی و ترکیب‌های سرطانزای THMS موجود در آن نیز می‌تواند به‌عنوان عامل احتمالی بالابودن آمار سرطان‌های گوارشی مطرح باشد.