بررسی مطلع در غزلهای نظیره وار دوره بازگشت

در دوره بازگشت ادبی، شاعران به پیروی از شیوه شاعران سبک خراسانی و عراقی پرداختند و در این میان، غزلسرایان دوره بازگشت، پیروی از غزلهای سعدی و حافظ را مد نظر قرار دادند و غزلهای نظیره وار خویش را به وجود آوردند. در غزلهای مزبور «مطلع» از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا غالب شاعران دوره بازگشت با توجه به بیت اول غزلهای سعدی و حافظ که در عین حال تعیین کننده قافیه و ردیف و وزن غزل نظیره وار بود به سرودن غزل پرداختند. در مطلع غزلهای سعدی و حافظ، واژگان خوش آهنگ که در عین حال از شایستگی و خوشایندی لازم برای ورود به بحث برخوردار باشد، جایگاه ویژه ای دارد. همچنین عناصر بلاغی؛ از جمله تاکید و تقریر و انکار، در این گونه غزلها دیده می شود، نیز یکی از شیوه ها برای برجسته سازی مطلع غزل، استفاده از جمله‌های پرسشی و عاطفی است برخی از مطلع‌ها نیز با شیوه‌ای داستانی که عنصر گفتگو در آن نقش بسزایی دارد، شروع شده‌اند. مقایسه مطلع غزلهای ده شاعر دوره بازگشت با غزلهای سرمشق آنها می‌تواند میزان توانایی این شاعران را در رویارویی با سرمشق های خود، برای خواننده روشن سازد.