بررسی مدعاهای رقیب دربارۀ نقش فشارهای خارجی در وقوع انقلاب اسلامی

در این مقاله با استفاده از روش تاریخی و مقایسه‌ای تلاش شده تا مهم‌ترین مدعاهایی که در خصوص نقش قدرت‌های خارجی در سرنگونی رژیم پهلوی ارائه شده است، بررسی و به این پرسش پاسخ داده شود که: مدعاهای رقیب درباب تاثیر فشارهای خارجی بر وقوع انقلاب ایران کدامند و کدام یک از مدعاها با واقعیت‌های تجربی انقلاب ایران مطابقت دارد؟ بدین منظور، ابتدا مهمترین ادعاهای موجود احصاء و بر اساس چارچوب مفهومی تحقیق دسته‌بندی و بررسی شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که این مدعاها شامل شش دسته‌اند و از «توطئه قدرت حامی» تا مدعای مخالف آن، یعنی «حمایت جدی و عدم تغییر مواضع قدرت حامی» را در بر می‌گیرند.بررسی این مدعاها نشان می‌دهد که همه ادعاهایی که قدرت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا را عامل اصلی سرنگونی رژیم پهلوی می‌دانند با واقعیت‌های انقلاب ایران هم‌خوانی ندارد. اگرچه این به معنای بی‌تاثیری آن‌ها نیست؛ بلکه فشارهای خارجی یکی از علل وقوع انقلاب ایران محسوب می‌شود. دولت آمریکا تا آخرین لحظه پشتیبان و حامی رژیم شاه بود و به هر طریقی برای ممانعت از سقوط رژیم پهلوی تلاش کرد؛ اما به طور کاملاً ناخواسته‌ای مواضع دولت این کشور در قبال تحولات ایران، راه را برای موفقیت انقلاب اسلامی هموارتر نمود.