بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار آن بر مبنای فقه امامیه

بررسی فقهی مشتقات و به‌ویژه قرارداد آتی که ماهیت جدیدی داشته و در بازار سرمایه کشورمان عملیاتی شده است، جایگاه بسیار مهمی در بازار مالی اسلامی دارد. در مقاله پیش‌ رو به بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار آن پرداخته شد. نتیجه‌های حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد اکثر قراردادهای آتی از مصداق‌های تعهد در برابر تعهد برای انجام بیع نقد در آینده است به‌‌طوری‌ که طرفین در زمان حال، تعهد به‌انجام بیع نقد را توافق می‌کنند و در سررسید، بیع نقدی اتفاق می‌افتد. درباره پرداخت حساب ودیعه و تعدیل روزانه حساب ودیعه می‌توان گفت که از مصداق‌های شرط‌های ضمن عقد این قرارداد است که طرفین توافق می‌کنند جهت ضمانت عقد؛ اولا،ً مبلغی را نزد اتاق پایاپای قرار دهند؛ ثانیا،ً متناسب با نوسان‌های بازار آتی مقادیر این حساب، ودیعه تعدیل شود تا هیچ طرفی از طرفین قرارداد به نکول در قرارداد تمایل نداشته باشند و اگر طرفی نکول کرد خسارتی به‌ طرف دیگر وارد نشود. همچنین ماهیت فقهی تسویه نقدی پیش از سررسید از مصداق‌های انتقال تعهد بوده که با اصول مالی اسلامی تضاد نداشته و تسویه نقدی در سررسید نیز به‌علت عدم منافات با قاعده «لاضرر» و دیگر قاعده‌های اسلامی بی‌اشکال است. همچنین انواع دارایی پایه قرارداد آتی با استفاده از ویژگی‌های مبیع، بحث و بررسی شد و آتی کالا، سهام و ارز بی‌اشکال بوده؛ اما آتی شاخص سهام اشکال دارد.