بررسی عملکرد گمرکی منطقه‌ ویژه شهید رجایی

برخی از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از مبادی جهانی مبادله کالا به‌شمار می‌روند. برای مثال، شانگهای در چین و جبل‌علی در امارات متحده عربی، امروزه مبدأ صادرات به بسیاری از نقاط جهان و موتور محرک اقتصاد خود به شمار می‌روند.  کشور ایران در حال حاضر بیش از ۲۰ منطقه ویژه و آزاد داشته و احداث موارد جدید در دستور کار دولت است. لیکن، مطالعاتی که تاکنون در خصوص عملکرد این مناطق انجام شده است، کافی به نظر نمی‌رسد و در این تحقیق، تلاش شده است عملکرد گمرکی منطقه ویژه‌ شهید رجایی ارزیابی شود. عملکرد هر سیاستی، افزون بر طراحی آن، از متغیرهای اقتصاد کلان نیز اثر می‌پذیرد. به‌منظور تفکیک این دو، از روش تفاضل در تفاضل استفاده شده‌است. داده‌های مورد استفاده شامل میزان صادرات و واردات بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹ برای بیش از ۴۰ گمرک کشور است. نتایج نشان می‌دهد احداث مناطق ویژه شهیدرجایی منجر به افزایش مبادلات شده و افزایش واردات حدود شش برابر صادرات است. لذا در مجموع می‌توان ادعا نمود که اثر خالص بر تراز تجاری این بندر منفی بوده‌‌است. نتایج نسبت به آزمون‌های متعددی مستحکم است. نتایج مطالعه حاضر منجر به این سؤال می‌شود که چرا این منطقه ویژه نتوانسته است همگام با خلق و جذب واردات کشور، نقش مشابهی در صادرات ایفا نماید؟ پاسخ به چنین ابهامی، که نیازمند داده‌های دقیق‌تری از مناطق ویژه است، از ملزومات استمرار سیاست احداث مناطق ویژه کشور است.