بررسی صفات گیاهی مقاوم، سازگار و حساس به آتش‌سوزی‌های دوره ای در یک مرتع نیمه‌خشک

از صفات گیاهی می‌توان برای آگاهی از چگونگی پاسخ پوشش‌های گیاهی به عوامل مخرب محیطی استفاده نمود. هدف این تحقیق بررسی تغییرات صفات گیاهان در دو دوره زمانی شش و دوساله پس از وقوع آتش‌سوزی طبیعی در یک مرتع نیمه‌خشک بود. سه سایت مجاور هم (شاهد، و آتش‌سوزی شده در سال‌های 1383 و 1387) در مرتع جوزک در استان خراسان شمالی انتخاب و اندازه گیری‌ها در بهار و تابستان 1389 انجام شد. در هر سایت فهرست گونه‌های گیاهی ثبت و 58 صفت مورفولوژیکی، فنولوژیکی و تولید مثلی برای گونه‌ها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان‌دهنده 4 نوع عکس‌العمل متفاوت صفات گیاهی نسبت به آتش‌سوزی در طی زمان بود. نوع اول، 37 صفت تحت تاثیر آتش‌سوزی قرار نگرفتند، نوع دوم،صفات سازگار: فراوانی گیاهانی که دارای صفت یکساله بودند با گذشت زمان افزایش یافت نوع سوم، صفات مقاوم: فراوانی گیاهانی که دارای 13 صفت خارداری، کرک‌داری، تاج پوشش خوابیده، برگ قاعده‌ای و برگ ساقه و برگ قاعده، انشعاب‌داری، انتشار توسط بذر، تولید مثل رویشی، روش تکثیر توسط بذر و ریزوم و فنولوژی برگ سه ماه و بیشتر از سه ماه، ابتدا افزایش و سپس کاهش نشان داد. نوع چهارم، صفات حساس: فراوانی گیاهان گندمی چند ساله، بوته‌ای‌ها، نیمه‌خزنده، چندساله، بدون خار، برگ گوشتی‌ها و برگ ساقه‌ای‌ها با گذشت زمان کاهش نشان داد. نتیجه‌گیری، صفات گیاهی نقش مهمی در تعیین پاسخ گونه‌های گیاهی به عوامل مخرب محیطی دارند و از این‌رو می‌توانند بر مسیر توالی ثانویه مرتع پس از آتش‌سوزی تاثیرگذار باشند.