بررسی شاخص های دانه بندی خاک با استفاده از دو روش الک تر و خشک در مطالعات فرسایش آبی و بادی (مطالعه موردی: رسوبات دشت سر پوشیده یزد)

فرسایش­پذیری آبی و بادی به عنوان یکی از مهم­ترین عوامل کاربردی در مطالعات فرسایش و رسوب در ایران و جهان است. منحنی دانه­بندی خاک یا رسوب نقش کلیدی در تخمین فرسایش­پذیری (آبی و بادی) ایفا می­کند. دانه­بندی با استفاده از دو روش الک خشک و یا تر انجام می­شود. روش­های اندازه­گیری هیدرومتری و پیپت مبتنی بر قانون استوکس و سرعت سقوط آزاد ذرات در محیط سیال (آب) صورت می­گیرد. در روش دانه­بندی با الک­تر و هیدرومتری خاکدانه­ها به صورت فیزیکی و شیمیایی متلاشی شده و به ذرات ریزتر تبدیل شود. در حالی­که در دانه­بندی با الک خشک، متلاشی شدن خاکدانه­ها با توجه به استحکام آن­ها به­طور کامل انجام نمی­شود. به همین دلیل، شاخص­های کمی و بافت متفاوتی را نسبت به شرایط مرطوب نشان می­دهد. در تحقیق حاضر، به منظور مقایسه توزیع اندازه ذرات خاک و شاخص­های کمی دانه­بندی به دو روش الک تر و  الک خشک، 20 نمونه خاک از دشت­ سر پوشیده یزد تهیه گردید. پس از آماده­سازی نمونه­ها، عملیات دانه­بندی  به دو روش الک تر و خشک با استفاده از 8 طبقه روزنه­ای شامل کمتر از 32 میکرون تا بزرگ­تر از 2000 میکرون انجام شد. با ورود داده­ها به نرم افزار دانه سنج یا G.R.Graph شاخص­های مهم دانه­بندی یا مورفومتری از جمله قطر میانه، میانگین، جورشدگی و چولگی محاسبه گردید. نتایج به دست آمده از تجزیه آماری داده­ها در محیط نرم افزاری SPSS، اختلاف معنی­دار بین تمامی شاخص­های مورد بررسی را در سطح 5% نشان داد. دست آورد این تحقیق بیان­گر این واقعیت است که به منظور برآورد دقیق­تر و بهتر فرآیند فرسایش بادی استفاده از نتایج دانه­بندی الک خشک و برای فرسایش آبی، نتایج دانه­بندی به روش الک تر مناسب­تر است. نتایج تحقیق نشان داد که متوسط  قطر میانگین و قطر میانه حاصل از دانه­بندی نمونه­های خاک به روش الک خشک، تقریباً 5/2 برابر متوسط قطر میانگین همان خاک به روش الک تر است.