بررسی سیستم اطلاعات پیوند اعضا در بیمارستان‌های تابعه دانشگاه‌های علوم پزشکی شهر تهران

سابقه و هدف: وجود یک سیستم اطلاعات کارآمد پیوند اعضا (OTIS) به منظور بهبود کیفیت مراقبت بیمار از طریق اندازه گیری میزان بقاء عضو پیوندی، میزان رد پیوند و میزان بقاء بیمار، ضروری است. همچنین دسترسی به موقع به اطلاعات بیماران منتظر پیوند و سهولت تطبیق اهداکنندگان وگیرندگان پیوند و پیگیری میزان بقاء بیمار و عضو پیوندی و دیگر پیامدهای پیوند اعضا، مستلزم وجود یک سیستم اطلاعات پیوند اعضا است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت سیستم اطلاعات پیوند اعضا در بیمارستان های آموزشی، درمانی تابعه ی دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران انجام گردید. مواد و روشها: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است که به صورت مقطعی انجام گردید. جامعه ی پژوهش متشکل از "سیستم های اطلاعات پیوند اعضا بیمارستان های آموزشی، درمانی تابعه دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران که دارای بخش پیوند اعضا هستند" بود. در این مطالعه حجم نمونه مطابق با حجم جامعه بود. گردآوری داده ها از طریق مشاهده و پرسش و از طریق ابزارهای فهرست وارسی و پرسشنامه انجام گردید. اعتبار ابزار پژوهش از طریق تعیین اعتبار محتوا سنجیده شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه طراحی شده، از روش آزمون مجدد (Test-retest) (r=0.87) استفاده شد. تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از آمار توصیفی انجام گردید. یافته‌ها: اکثر سیستم های اطلاعات بخش های پیوند اعضاء تحت مطالعه (7/66 درصد) از نوع نیمه مکانیزه بودند. در این سیستم‌ها داده‌های قبل از انجام پیوند به میزان 3/62 درصد، داده های مربوط به پیوند اعضا به میزان 7/53 درصد و داده‌های پس از انجام پیوند به میزان 3/27 درصد مطالعه وجود داشتند. در خصوص پردازش های انجام شده در OTIS باید اظهار نمود که زمان انجام پیوند اعضا با بیشترین میزان یعنی 7/41 درصد در سیستم های اطلاعات پیوند اعضاء تحت مطالعه برآورد می‌گردد. گزارشات سالیانه داده‌ها در 75 درصد سیستم‌های اطلاعات پیوند اعضاء تحت مطالعه تهیه می گردد. بیشترین تجهیزات بکار رفته برای مدیریت داده های پیوند اعضا، فرم های جمع آوری داده به میزان 100 درصد و کمترین آن ها فرم‌های پیگیری پس از پیوند بودند که در 7/16 درصد بخش‌های پیوند اعضاء تحت مطالعه مورد استفاده قرار می گرفتند. پرستاران در 3/83 درصد و پزشکان متخصص در 7/66 درصد بخش‌های پیوند اعضا، کاربران سیستم اطلاعات پیوند اعضا هستند. استانداردهای بین‌المللی سیستم اطلاعات پیوند اعضا در هیچ یک از بخش های پیوند اعضاء تحت مطالعه رعایت نمی گردید. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از بررسی سیستم اطلاعات پیوند اعضا در بیمارستان‌های تحت مطالعه حاکی از آن است که داده‌های پس از پیوند که در ارزیابی پیامدهای پیوند مانند رد پیوند، مرگ و میر پس از پیوند، میزان بقاء عضو پیوندی و بیمار و همچنین تعیین داروها و درمان های مورد نیاز و وضعیت بیمار پس از پیوند مؤثر می‌باشد، در اکثر سیستم های اطلاعات پیوند اعضا، جمع آوری و تحلیل نمی گردید. استانداردهای تبادل داده و استانداردهای واژگان و ترمینولوژی که تبادل اطلاعات را تسهیل می نماید؛ در بخش های پیوند اعضا به دلیل نبود ارتباط بین سیستم های اطلاعات پیوند اعضا با یکدیگر و با سیستم اطلاعات بیمارستان؛ استفاده نمی شود. از آنجا که استفاده از ابزارها و تجهیزات پیشرفته در سیستم اطلاعات پیوند اعضا می تواند سبب تولید سریع تر اطلاعات مربوط به پیوند اعضا شده و اطلاعات لازم را در اختیار پزشکان و بیماران جهت انتخاب اهداءکننده ی مناسب، سیاست گذاران و مدیران جهت تصمیم گیری در خصوص تخصیص عضو قرار دهد لذا طراحی و پیاده سازی سیستم اطلاعات کامپیوتری پیوند اعضا در مراکز پیوند و سایر مراکز مرتبط با امر پیوند و ارتباط چند جانبه ی آن ها با یکدیگر بسیار ضروری است.