بررسی روند تأسیس سازمان بازرسی شاهنشاهی 1337ش.

چکیده از جمله ویژگیهای حکومت پهلوی دوم تعدّد و تکثر نهادها و سازمانهای اطّلاعاتی- امنیتی بود و اصولاً این امر جدای از ضرورت وجود چنین سازمانهایی برای مملکت‌داری، از ترس و بدگمانی محمدرضاشاه نسبت به دولتمردان و نهادهای دولتی نشأت می‌گرفت. سازمان بازرسی شاهنشاهی از مهّمترین این مکانیسم‌ها بود که در اوایل مهرماه 1337ش. تأسیس شد و برای اطّلاع شاه از اخبار و رویدادهای کشور و وضعیّت مناطق مختلف شروع به‌کار نمود. با تأسیس این سازمان که یکی از پیامدهای کودتای 28 مرداد 1332ش. و واکنشی به فساد و ناکارآمدی داخلی به شمار می-رفت، وظایف نامحدودی به آن محّول و ریاست آن به افراد مورد اعتماد رژیم پهلوی (یزدان‌پناه و فردوست) واگذار شد. این مقاله با استفاده روش تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، به ترسیم وضعیت کشور بعد از کودتا، بسترها و روند تأسیس سازمان مذکور و اقدامات دولت در این زمینه می-پردازد و درصدد پاسخگویی به این پرسش‌هاست که اصولاً تأسیس بازرسی شاهنشاهی محصول چه شرایطی بود و این سازمان چرا به‌وجود آمد؟ دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که تشکیل این سازمان کوچک در دهه‌ی ناآرام 1330ش. علی‌رغم اختیارات نامحدود و اقدامات فراوانی که انجام داد، نشانه‌ای دیگر بر تمامیت‌خواهی محمدرضاشاه، تلاش برای کنترل همه‌جانبه بر کشور و مهمتر ناکارآمدی و عدم تمرکز نهاد بازرسی در این دوره می‌باشد.