بررسی دیدگاه ویلفرد کنت‌ول اسمیت در مسئلۀ تنوع دینی

یکی از مسائل مهم دین‌پژوهی، مسئلۀ تنوع دینی است که امروزه اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش، دیدگاه کنت‌ول اسمیت، یکی از برجسته‌ترین دین‌پژوهان معاصر، دربارۀ مسئلۀ تنوع دینی بررسی شده است. این بررسی با استفاده از روش تحلیلی‌تبیینی و با مراجعه به آثار وی انجام شده است. به نظر اسمیت، دین‌پژوهی، بررسیِ معنای ظواهر دین در نظر باورمندان به آن، بررسی ایمان در قلب انسان‌ها و مطالعۀ اشخاص است، نه مطالعۀ داده‌ها. او معتقد است باید به جای واژه دین از مفاهیم ایمان و سنت انباشته استفاده کرد. ایمان، پاسخ شخصیِ انسان به امر متعالی است که مشاهده نمی‌شود و متنوع است. سنت انباشته، صورت و تجلی ایمان است که مشاهده می‌شود و امری تاریخی و متنوع است. ایمان واحد است؛ اما ازآنجاکه ایمان هیچ شکلی ندارد، مگر زمانی‌که در شکل‌های خاصی ابراز شود، همواره متکثر و متنوع است. اسمیت به الهیات مسیحی کثرت‌گرایانه معتقد است و مخالف دیدگاه انحصارگرایی و شمول‌گرایی است. نجات از دیدگاه او با دلتنگی و عشق به خدا حاصل می‌شود که در قلب انسان‌هاست. حقانیت نیز در هر شخص با ایمان وجود دارد و دین حق متکثر است؛ درنتیجه، کنت‌ول اسمیت براساس تعریف خاص خود از دین، هم در حوزۀ حقانیت و هم در حوزۀ نجات، یک کثرت‌گرای دینی است. البته میراث دینی شخصی و ارتباط مستقیم او با پیروان ادیان مختلف بر تفکر کثرت‌گرایانۀ او مؤثر بوده است