بررسی تکاپوهای مشروعیت‌یابی اتابکان لر کوچک از حملۀ مغول تا تأسیس سلسله ایلخانی (616-656ق)

حمله مغول به ایران در سال 616ق و مرگ سلطان محمد خوارزمشاه در 617ق به یکپارچگی سیاسی ایران در چارچوب قلمرو خوارزمشاهیان پایان داد و دوره‌ای از بی‌ثباتی و رقابت‌های سیاسی را در پی آورد. بنابراین بخش‌های مختلف ایران تحت نفوذ حکومت‌های محلی قرار گرفت. حکومت اتابکان لر کوچک (580-1006ق) از جملۀ این حکومت‌های محلی است که در دوران ضعف سلجوقیان تشکیل شده بود. حد فاصل بین تهاجم مغول تا تشکیل سلسلة ایلخانی، دوره‌ای سخت و بحرانی برای این حکومت محلی به شمار می‌رفت. بحران مشروعیت و سردرگمی آنان در پیوند با بازماندگان سلطنت خوارزمشاهی، خلافت عباسی و دربار مرکزی مغول، مهم‌ترین ابعاد تکاپوهای سیاسی ایشان بود. هدف مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای، ارزیابی تکاپوهای مشروعیت‌یابی اتابکان لر کوچک و تبیین مناسبات آنان با نهادهای مشروعیت‌بخش به منظور گذار از این دوران و حفظ موجودیت است. این پژوهش، پس از بیان مقدمه‌ای از بحث و مروری بر این حکومت محلی نشان می‌دهد که اتابکان لر کوچک از زمان شجاع‌الدّین، مؤسس این حکومت، در روند مشروعیت‌یابی خود، به جایگاه مشروعیت‌بخش نهاد سلطنت و خلافت توجه داشتند، اما سقوط خوارزمشاهیان، ضعف خلافت و جدی‌شدن تهدید مغولان به‌تدریج در زمان جانشینان وی به تحوّل در مناسبات با خلافت در دوران حسام‌الدّین تا نفوذ فزایندة مغول در زمان بدرالدّین منجر گردید و ادامة مشروعیت و حفظ موجودیت اتابکان لر را به تأیید مغولان وابسته نمود.