بررسی تناسب زیرساخت سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی با استفاده از متریک‌های سیمای سرزمین و تحلیل شبکۀ فازی (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز)

یکی از چالش‌های مهم رشد شهری و افزایش جمعیت، تغییر کاربری زمین و از بین رفتن زیرساخت سبز است. در دهه‌های اخیر، زیرساخت سبز شهری کلان‌شهر تبریز که سریع‌ترین رشد شهری را در میان شهرهای شمال غرب کشور دارد، به دلایل مختلف از جمله توسعة شهر از سوی مدیران و گاهی خود شهروندان، قربانی سودجویی اقتصادی و کاربری‌های خاکستری شده است؛ از این‌رو پژوهش حاضر با ماهیت توسعه‌ای-کاربردی و توصیفی-تحلیلی به بررسی توزیع فضایی زیرساخت سبز شهری مناطق دهگانة کلان‌شهر تبریز با رویکرد عدالت فضایی پرداخته است. در این پژوهش، از سه معیار محیطی، اجتماعی، اقتصادی و پانزده زیرمعیار تأثیرگذار (ارتفاع، لیتولوژی، شیب زمین، جهت شیب، آسایش، فاصله از کاربری مسکونی، فاصله از کاربری آموزشی، فاصله از معابر اصلی، فاصله از تأسیسات و تجهیزات شهری، تراکم جمعیت، بعد خانوار، امنیت اجتماعی، پراکنش زیرساخت سبز، ارزش زمین و درآمد) استفاده شد. همچنین برای ارزیابی تناسب زیرساخت سبز از روش تحلیل شبکة فازی (ANP Fuzzy) استفاده شد. پس از استخراج وزن متغیرها در محیط نرم‌افزار Super Decision، این وزن‌ها در لایه‌های مربوط اعمال شدند و نقشة نهایی پهنه‌بندی زیرساخت سبز در پنج کلاس کاملاً مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب و کاملاً نامناسب استخراج شد. از سوی دیگر متریک‌های سیمای سرزمین (CA, NP, Pland, Pd, LPI) در محیط نرم‌افزار Fragstats به‌دست آمد. براساس نتایج، مناطق دهگانة تبریز از نظر برخورداری از زیرساخت سبز در سطح کلاس کاملاً مناسب بدین‌ترتیب قرار دارند: منطقة 1 با برخورداری از 72 درصد در رتبة اول، منطقة 2 با 51 درصد، منطقة 10 با 21 درصد، منطقة 4 با 20 درصد، منطقة 3 و 7 با 17 درصد، منطقة 5 با 14 درصد، منطقة 6 و 8 با 7 درصد و درنهایت منطقة 9 با نداشتن کلاس کاملاً مناسب به‌ترتیب در رده‌های دوم تا دهم قرار گرفته‌اند. بررسی نتایج سیمای سرزمین نیز نشان می‌دهد، وضعیت زیرساخت سبز شهری در مناطق دهگانه، به‌جز مناطق 1، 2 و 10، در بقیة مناطق نامطلوب است. همچنین تناسب زیرساخت سبز شهری از منظر عدالت فضایی در سطح مناطق دهگانة کلان‌شهر تبریز رعایت نشده است.