بررسی تغییرات کاربری اراضی بر رواناب حوضه فرامرزی هلمند طی دوره 1990 لغایت 2012 میلادی با استفاده از اطلاعات ماهواره ای و مدل شبیه ساز SWAT

کاهش آورد رودخانه‌ فرامرزی هیرمند (هلمند) از افغانستان به ایران از جمله چالش‌ های همیشگی مدیریت منابع آب در شرق کشور بوده که طی سال‌های اخیر نیز تشدید شده است. در این تحقیق به ‌بررسی دلایل کاهش جریان این رودخانه که تأثیر مستقیمی بر روند خشک‌شدن تالاب‌های بین‌المللی هامون داشته، پرداخته شده است. در گام اول، تغییرات کاربری اراضی دشت هیرمند افغانستان در پایین‌ دست سد کجکی طی دوره 1990 لغایت 2011 با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، مورد بررسی قرار گرفت (جمعا در 3 مقطع زمانی). بدین منظور از نقشه ‌های FAO، نقشه‌های اطلس کاربری‌ اراضی افغانستان، نقشه‌ های سازمان زمین‌شناسی آمریکا و تصاویر Google Earth کمک گرفته شد. بدین ترتیب، نتایج تغییرات کاربری اراضی نشان می‌دهد که مجموع کل کشت محصولات آبی در منطقه، حدود 62 درصد افزایش یافته، به ‌طوری که مقدار آن از رقم 103 هزار هکتار در سال 1990، به حدود 122 هزار هکتار در سال 2001 و سپس در سال 2011 به حدود 167 هزار هکتار رسیده است. در گام دوم، با استفاده از مدل‌ SWAT، حوضه رودخانه هلمند تا ایستگاه چاربرجک شبیه‌سازی گردید که در آن تأثیر کاربری‌های 3 مقطع زمانی مورد اشاره، بر رواناب خروجی از حوضه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که متوسط آورد سالیانه در شرایط اعمال تغییرات تدریجی کاربری اراضی مقدار  78/4 میلیارد را دارد، در حالیکه با حفظ کاربری 1990 و 2011 و اجرای مجدد آن، به ترتیب متوسط آورد سالیانه 1/5 و 28/4 میلیارد در سال را سبب می‌گردد. به عبارتی دیگر توسعه بخش کشاورزی در دشت هیرمند کاهش متوسط 800 میلیون مترمکعبی را در سال به همراه داشته است.