بررسی تطبیقی دیدگاه‌های تاریخ‌نگاری اسکندربیک منشی و ملاجلال منجم یزدی

از جمله مشکلاتی که نقد تاریخ‌نگاری صفویه با آن مواجه است کمبود اطلاعات درباره زندگی‌نامه، روش‌ها و دیدگاه‌های مورخان و واقعه‌‍‌‌نگارانی است که معمولاً از میان اهل دیوان برخاسته‌اند. در این پژوهش، دو مورخ درباری دوره شاه‌عباس اول (996-1038 ه.ق)، اسکندربیک ترکمان مؤلف تاریخ عالم‌آرای عباسی به عنوان منشی و ملاجلال یزدی مؤلف تاریخ عباسی به عنوان منجم که هر دو سی و اندی‌سال را در خدمت شاه‌ بوده‌اند برگزیده شده‌اند. دلایل این انتخاب، معاصر بودن حیات شغلی این دو مورخ با یکدیگر، رویارویی با رویداد‌های یک دوره زمانی مشخص و ارائه گزارشهای متفاوت توسط آنها می باشد. این مقاله با هدف مقایسه تطبیقی سبک تاریخ‌نگاری و دیدگاه‌های هر یک از دو مورخ درباره موضوعات مشترک تاریخی مشخص،ازجمله قیام خان‌احمد گیلانی، نجات جان شاه‌عباس در سال 1001 ه.ق. سفر پیاده شاه از اصفهان به مشهد در سال 1010 ه.ق و ... به این سؤالات پاسخ خواهد داد که چه عواملی بر سبک و دیدگاه‌های تاریخ‌نگاری هر کدام موثر بوده و چرا با وجود تقارن زمانی، موضوعات مشترک اندکی در آثارشان دیده می‌شود؟ در مجموع، دیدگاه‌های تاریخ‌نگاری هر یک تحت تأثیر کمیت و کیفیت دانش تاریخ‌نگاری آن‌ها بوده و ویژگی‌های شغلی هر یک در نوع نگاه و درک آن‌ها از موضوعات موثر بوده است.