بررسی تطبیقی جلوه های استعمارستیزی در شعر نسیم شمال و محمّدتقی بهار

  ادبیات مقاومت در عصر مشروطه، درخت تناوری است که در دامان فرهنگی انقلاب مشروطه، علیه استبداد و استعمارِ بیگانگان روییده است. این شاخۀ ادبی برپایۀ ستیز با بیدادگران و ترسیم چهرۀ آنان و به‌منظور دفاع از هویت ایرانی در مقابل تاخت‌وتاز بیگانگان ظهور کرده است. پدیدۀ استعمار از پدیده‌هایی است که همواره کشورها و ملت‌های مشرق‌زمین با آن مواجه ‌بوده‌اند؛ لذا انسان‌های آگاه و توانمند، به‌ویژه هنرمندان و ادیبان، با سلاح شعر به مبارزه با استعمار و استعمارگران می‌پرداختند. با توجه به اینکه شگردهای استعمار گوناگون و مختلف‌ است، لذا شگردهای مبارزه با آن نیز بایستی‌ گوناگون و مناسب باشد. در این مقاله، با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های محمدتقی بهار و سید‌اشرف‌الدین حسینی در باب پدیدۀ استعمارستیزی در دیوان اشعار آن‌ها پرداخته می‌شود. پژوهش‌های صورت‌گرفته در این مقاله نشان می‌دهد که هر دو شاعر، به شکل‌های گوناگون به معرفی پدیدۀ استعمار پرداخته‌اند و برای مبارزه با آن، شگردهای مشابهی نیز داشته و راهکارهایی نیز ارائه نموده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از: آگاه‌کردن مردم و غفلت‌زدایی؛ دعوت به اتحاد و مقابله با استعمار؛ تحقیر استعمار با زبان طنز، نکوهش و محکوم‌نمودن استعما‌رگران؛ برانگیختن مردم و بازگشت به هویت اصیل فرهنگ اسلامی.