بررسی تطبیقی جلوه‌های پایداری در شعر ملک‌الشّعرای بهار و امل دنقل

ادب پایداری معمولاً به آثار ادبی‌ای اطلاق می‌شود که تحت تأثیر شرایطی چون اختناق و استبداد داخلی، نبود آزادی‌های فردی و اجتماعی، قانون‌گریزی و قانون‌ستیزی و مبارزه با بیداد داخلی یا تجاوز بیرونی پدید می‌آید. ملّت ایران و مصر از کهن‌ترین اعصار، تا عصر مشروطۀ ایران و عصر نهضت معاصر عربی، به سبب پیشینۀ درخشان پایداری در برابر ستم داخلی، تهاجم خارجی و هجمه‌های فرهنگی، دارای آثاری زرّین در ادب پایداری اند. ادب پایداری در عصر مشروطه، جلوه‌ای ویژه پیدا می‌کند و شاعرانی چون میرزادۀ عشقی، عارف قزوینی، سیداشرف‌الدین گیلانی، فرّخی یزدی و بهار، بیش‌ترین فعّالیت را در این زمینه انجام می‌دهند، همچنان که نهضت معاصر مصری- عربی، با شعرایی چون حافظ ابراهیم، معروف الرّصافی، محمد مهدی الجواهری، محمود درویش، ابراهیم طوقان و امل دنقل گره می خورد. ملک‌الشعرای بهار و امل دنقل از شاعران سیاسی و روشنفکر آزادی‌خواه ایران و مصر هستند که با سلاح فرهنگی علی رغم گزینش متفاوت از زبان، به مبارزه و افشاگری علیه استبداد داخلی و استعمارگران خارجی پرداخته‌اند. در این مقاله برآنیم که مطابق نقد آمریکایی با مقایسۀ تطبیقی آثار این دو شاعر، دریچه‌ای رو به سوی شناخت ادب پایداری در عصر مشروطۀ ایران و عصر نهضت عربی بگشاییم.