بررسی ترسالی و خشکسالی هواشناسی در حوضه‌های جنوبی دریاچۀ ارومیه (مطالعۀ موردی: حوضه‌های آبریز زرینه‌رود و سیمینه‌رود)

Authors

  • امیر نورجو دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشگاه ارومیه و عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، ارومیه، ایران
  • مهدی اکبری دانشیار پژوهشی، مؤسسۀ تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی کرج
Abstract:

دریاچۀ ارومیه در سال‏های اخیر به‌دلیل کاهش جریانات ورودی آب از زیرحوضه‏های خود با کاهش شدید حجم آب مواجه شده است. یکی از دلایل خشکی مستمر این دریاچه تغییرات اقلیمی و پدیدۀ خشکسالی است. دو رودخانۀ زرینه‏رود و سیمینه‏رود از مهم‌ترین زیرحوضه‏های دریاچۀ ارومیه هستند و بیش از نیمی از ورودی آب دریاچه را تأمین می‌کنند. در این میان، شناخت ابعاد مختلف پدیدۀ خشکسالی و خصوصیات آماری آن مهم است و نخستین قدم در بررسی و مدیریت منابع آب حوضه و درک بهتر دلایل خشکی دریاچۀ ارومیه به‌شمار می‏آید. هدف از این پژوهش، بررسی رفتار اقلیمی حوضه‏های بررسی‌شده از دیدگاه خشکسالی هواشناسی طی چهار دهۀ گذشته است. در این تحقیق وضعیت خشکسالی در دو حوضۀ زرینه‏رود و سیمینه‏رود توسط شاخص بارش استاندارد‌شده، SPI با استفاده از داده‏های بارش ماهانۀ 31 ایستگاه در دورۀ آماری 1350ـ 1393 در مقیاس زمانی سالانه و ماهانه (یک تا 48 ماهه) بررسی شد. دوره‏های ترسالی و خشکسالی و همچنین مقادیر شاخص SPI در مقیاس‏های مختلف زمانی و به‌صورت منطقه‏ای استخراج شد. در نهایت، نقشۀ پهنه‏بندی شاخص بارش استانداردشده برای سال‏های واقع‌شده در دوره‏های مهم ترسالی و خشکسالی با استفاده از روش‏های زمین‌آماری (کریجینگ، کوکریجینگ و فاصلۀ معکوس) تهیه و ارزیابی شد. بررسی شاخص SPI طی چهار دهۀ گذشته، نشان می‏دهد به‌طور کلی زیرحوضه‏های جنوبی دریاچۀ ارومیه پس از تجربۀ دو دورۀ ترسالی و یک دورۀ خشکسالی، در 70‌ درصد سال‏ها در شرایط نرمال به‏سر برده‌اند. پس از وقوع خشکسالی متوالی طی دورۀ 1377ـ 1380 به‌رغم حاکمیت شرایط نرمال تا سال 1393، روند کاهشی تراز دریاچۀ ارومیه ادامه یافته است که نشان می‏دهد علاوه بر تأثیر شرایط اقلیمی و کاهش بارش‏ها، عوامل دیگری نظیر بهره‏برداری نامناسب و برداشت بیش از حد از منابع آبی در سال‏های اخیر عامل اصلی تشدید بحران در حوضۀ دریاچۀ ارومیه بوده است. مقایسه و ارزیابی روش‏های مختلف زمین‌آماری به‌منظور توزیع مکانی شاخص خشکسالی با استفاده از معیار RMSE نشان داد روش کریجینگ دقت زیادی برای پهنه‏بندی خشکسالی دارد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی بر تغییرات رواناب سطحی (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه)

تغییرات اقلیمی مهم­ترین معضل کرۀ زمین در سدۀ حاضر است. بنابراین ارزیابی و پیش‌بینی این تغییرات در آینده به‌دلیل آثار سوء آن بر منابع آبی و همچنین تأثیرات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ازاین‌رو در پژوهش حاضر، تأثیر تغییرات اقلیمی بر تغییرات رواناب سطحی حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه تحت سناریوهای­ A1B، A2 و B1 با کاربست مدل گردش عمومی HadCM3 و مدل مفهومی بارش- رواناب IHA...

full text

بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی بر تغییرات رواناب سطحی (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه)

تغییرات اقلیمی مهم­ترین معضل کرۀ زمین در سدۀ حاضر است. بنابراین ارزیابی و پیش بینی این تغییرات در آینده به دلیل آثار سوء آن بر منابع آبی و همچنین تأثیرات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ازاین رو در پژوهش حاضر، تأثیر تغییرات اقلیمی بر تغییرات رواناب سطحی حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه تحت سناریوهای­ a1b، a2 و b1 با کاربست مدل گردش عمومی hadcm3 و مدل مفهومی بارش- رواناب iha...

full text

کارایی الگوهای ریزمقیاس نمایی آماری SDSM و LARS-WG در شبیه‌سازی متغیرهای هواشناسی در حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه

در این پژوهش، نتایج دو الگوی ریزمقیاس نمایی SDSM و مولد آب‌و‌هوایی LARS-WG با درنظر گرفتن تحلیل عدم قطعیت روی بارش روزانه، کمینه و بیشینه دمای روزانه مقایسه می‌شود. منطقة این پژوهش شامل ایستگاه‌های هواشناسی تبریز و ارومیه به‌مثابة نمایندة حوضة آبریز دریاچة ارومیه است که آمار بلندمدت آنها موجود است. دورة پایه در این الگوها، داده‌های دما و بارش روزانة ایستگاه‌های تبریز و ارومیه در دورة بلندمدت 19...

full text

بررسی رابطه‌ی خشکسالی هیدرولوژیکی در واکنش به خشکسالی هواشناسی و اثرات مخزن (مطالعه موردی: حوضه آبریز زاینده‌رود)

با توجه به وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی بعد از خشکسالی هواشناسی، تعیین رابطه زمانی بین این دو خشکسالی امری ضروری است. در این مطالعه، حوضه­ی آبریز زاینده­رود در قسمت مرکزی ایران به­عنوان منطقه مطالعاتی انتخاب گردید. ایستگاه­های منتخب در این حوضه با توجه به موقعیت و روند داده‌های بارش آنها، ایستگاه دامنه فریدن، ایستگاه قلعه شاهرخ (بالادست سد) و ایستگاه پل زمان­خان (پایین‌دست سد) در نظر گرفته شده است....

full text

پیش‌بینی و بررسی روند خشکسالی هواشناسی با استفاده از سری زمانی (مطالعه موردی: حوزه آبریز سلماس)

اساس بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها در فرآیندهای هیدرولوژیکی و تصمیمات بهره‌برداری از منابع آب بر پایه پیش‌بینی و تحلیل سری‌های زمانی است. خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم ایران با فراوانی وقوع نسبتاً بالا است و می‌توان با استفاده از تحلیل‌های آماری و مدل‌های ریاضی به پیش‌بینی آن پرداخت. در پژوهش حاضر به پیش‌بینی خشکسالی هواشناسی 5 ایستگاه حوزه آبریز سلماس واقع در استان آذربایجان غربی پرداخته شد. ب...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 5  issue 1

pages  189- 202

publication date 2018-03-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023