بررسی تأثیر واحدهای سنگ‌چینه‌شناسی مختلف بر توسعۀ کارست و تغییرپذیری آبدهی چشمه‌های کارستی، استان کرمانشاه

عوامل مختلفی در پدیدۀ کارستی‌شدن سازندهای کربناته نقش دارند که از مهم‌ترین آنها عبارتند از: سنگ‌شناسی، مقدار بارش، ویژگی‌های چینه‌شناسی، عوامل ساختاری و توپوگرافی منطقه و در این میان، ویژگی‌های سنگ‌شناسی و چینه‌شناسی اهمیت ویژه‌ای دارند. در پژوهش حاضر، چهار چشمۀ کارستی مهم با چینه‌شناسی مختلف شامل چشمه‌های روانسر، کبوترلانه، دربند صحنه و کاشنبه بررسی شدند. آبخوان تغذیه‌کنندۀ این چشمه‌ها به‌ترتیب از آهک‌های توده‌ای و ضخیم‌لایۀ سازند بیستون، آهک‌های کرتاسۀ اربیتولین‌دار و توده‌ای، آهک کرتاسه و آهک مارنی و آهک تله‌زنگ و واحدهای سنگی آواری سازند امیران تشکیل شده‌ است. آبدهی این چشمه‌ها و تغییرپذیری آن به‌طور درخور توجهی به سنگ‌شناسی سازند‌های یادشده وابسته است؛ به‌این‌تریتب که میانگین آبدهی سالانۀ چشمه‌های روانسر، دربند صحنه، کاشنبه و کبوترلانه در سال بررسی‌شده به‌ترتیب 1932، 462، 166و 771 لیتر بر ثانیه است؛ همچنین ضریب تغییرات آبدهی چشمه‌های یادشده به‌ترتیب 07/1، 30/0، 49/0و48/0 و نسبت حداکثر به حداقل میزان آبدهی این چشمه‌ها به‌ترتیب 20، 2، 7 و 4 محاسبه شده است. چشمه‌های روانسر و کبوترلانه سه ضریب و چشمه‌های دربند صحنه و کاشنبه هرکدام دو ضریب کاهش دبی دارند که به حوضۀ آبگیر و سنگ‌شناسی آن در این چشمه‌ها مربوط است. بیشترین حجم ذخیرۀ آبخوان‌ها به چشمۀ روانسر و کمترین به چشمۀ کاشنبه اختصاص دارد؛ آبدهی این چشمه‌ها مؤید این مطلب است.