بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر در شهر تهران

مقدمه و هدف پژوهش: سرمایه اجتماعی به معنی مجموعه­ای از ارتباطات مبتنی بر اعتماد درون یک فرد و یا در ساختار اجتماعی وجود ندارد، بلکه در فضای بین افراد شکل می­گیرد. این پژوهش باهدف بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر انجام‌گرفته است. روش پژوهش: در این پژوهش کمی باهدف کاربردی از روش همبستگی بهره جسته­ایم. جامعه آماری این پژوهش را کلیه معتادان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی بهزیستی شهر تهران تشکیل داده­اند که 380 نفر از آنان بر اساس روش نمونه­گیری در دسترس به‌عنوان جمعیت نمونه انتخاب‌شده‌اند. ابزار جمع­آوری داده­ها دو پرسشنامه محقق ساخته سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی است که هر دو دارای اعتبار صوری بوده و پایایی آن‌ها نیز به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ 81/0 و 78/0 محاسبه‌شده است. یافته­ها: بر اساس یافته­های این پژوهش همه فرضیه­ها تأییدشده‌اند؛ یعنی ضعف سرمایه اجتماعی معتادان به مواد مخدر موجب کاهش کیفیت ­زندگی این افراد شده است. نتیجه‌گیری: در این تحقیق، سرمایه اجتماعی به دو بُعد شناختی و ساختاری تقسیم‌شده است. بُعد شناختی به بخش نامحسوس سرمایه اجتماعی مانند ارزش‌ها، عقاید، نگرش‌ها، رفتارها و هنجارهای اجتماعی می‌پردازد و بُعد ساختاری سرمایه اجتماعی دربرگیرنده ساختارها و شبکه‌هایی است که حاوی فرایندهای تصمیم‌گیری جمعی و مسئولیت متقابل است. افرادی که سابقه مصرف مواد مخدر در زندگی دارند، معمولاً با اطرافیان خود رابطه اندکی داشته و از داشتن یک­زبان مشترک برای تبادل اندیشه و بیان احساسات با اطرافیان خود محروم هستند. این افراد قدرت تبادل مفاهیم با دیگران و به دست آوردن تجربه مشترک را ازدست‌داده، ازاین‌رو دچار انزوای اجتماعی شده و کیفیت زندگی آن­ها نیز به‌شدت کاهش می­یابد و با افزایش بُعد شناختی سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی آنان نیز روند بهبودی پیدا می­کند. بین بُعد ساختاری سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی معتادان به مواد مخدر رابطه معناداری وجود دارد و یکی از عوامل مهم در سوق دادن افراد به‌سوی مصرف مواد مخدر، داشتن رابطه گروهی با اشخاص مصرف‌کننده از یک‌سو و نداشتن پیوند و رابطه گروهی با افراد سالم جامعه از سوی دیگر است.