بررسی تأثیر زمان برداشت بر رنگ، کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی Achillea wilhelmsii C. Koch (مطالعه موردی: گردنه قوشچی در استان آذربایجان غربی)

بومادران (Achillea wilhelmsii C. Koch.)، متعلق به تیره Asteraceae می‌باشد. این گیاه به‌طور وسیعی در رویشگاه‌های مختلف ایران یافت می‌شود و برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق، سرشاخه‌های گیاه در سه مرحله مختلف قبل گلدهی (اردیبهشت)، گلدهی (خرداد) و پس از آن (تیرماه) از رویشگاه طبیعی آن در سال 1395، از منطقه قوشچی (ارومیه) در استان آذربایجان غربی جمع‌آوری گردید. نمونه اسانس‌ها با استفاده از دستگاه تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و مواد موثره نمونه‌ها با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و دستگاه کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی ((GC/MS شناسایی گردید. نتایج نشان داد در زمان‌های مختلف برداشت علاوه بر تغییر رنگ و بازده اسانس، کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس‌ها نیز متغیر است. ترکیبات کامفور (5/57 درصد) و کامفن (56/8 درصد) از بیشترین مقدار خود در فاز قبل از گلدهی گیاه گزارش شدند و پس از گلدهی از میزان آنها کاسته شد ولی بالعکس ترکیبات اوکالیپتول (18/13 درصد)، بورنئول (91/18 درصد)، بی سیکلو-هپتان (43/0 درصد) و توجون (35/15 درصد) در مرحله پایان گلدهی به بالاترین مقدار خود می رسد. آنالیز یافته‌ها نشان می‌دهد که اسانس گیاه در مراحل مختلف رشد و نمو از کمیت و کیفیت متفاوت مواد موثره برخوردار است و به تناسب با آن از عملکرد متفاوت دارویی نیز برخوردار خواهد بود.