بررسی تأثیر خشکسالی بر آبهای زیرزمینی در حوضه‎ی آبی دهگلان ـ کردستان

دشت دهگلان یکی از بزرگترین دشت‌های کشاورزی استان کردستان بوده و قطب کشاورزی استان به‌شمار می‌رود. روند روبه‎رشد جمعیّت در دهه‌های اخیر، توسعه‎ی اجتماعی و اقتصادی، رونق کشاورزی در منطقه و نیز، توسعه‎ی صنایع متوسّط و کوچک در دشت دهگلان، موجب افزایش برداشت از منابع آبی زیرزمینی در این منطقه شده است. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی واکنش آبهای زیرزمینی نسبت به خشکسالی‌ها در دوره‌های مختلف با توجّه به ویژگی دوره‌های خشک از نظر شدّت و طول دوره است. در این پژوهش داده‌های اقلیمی، هیدرومتری و آمار 51 حلقه چاه مشاهده‌ای در حوضه‎ی دهگلان طیّ دوره‎ی آماری 1365 تا 1383 استفاده شده است. ابتدا دوره‌های رخداد، شدّت و مدّت خشکسالی در حوضه با استفاده از روش SPI محاسبه شد. سپس رگرسیون چندمتغیّره میان فراسنج‌های اقلیمی و آبهای سطحی با سطح آبهای زیرزمینی و نیز رگرسیون یک متغیّره میان دبی در خروجی حوضه با سطح ایستابی، به‎کمک نرم‌افزار اس‌پلاس در سطح اطمینان 95% بررسی شد. در ادامه، تغییرات سطح ایستابی در ارتباط با دوره‌های خشکسالی بررسی شده و در محیط GIS و به‎روش کریجینگ پهنه‌بندی شد. نتایج نشان‌دهنده‎ی معنا‌دار نبودن فراسنج‌های اقلیمی در ارتباط با سطح ایستابی است؛ اما تغییرات دبی، دارای ضریب تعیین 71% با سطح ایستابی است. تغییرات سطح ایستابی در ارتباط با شدّت و طول دوره‌های خشکسالی نشان می‌دهد که با توجّه به برداشت بیش از اندازه‎ی مجاز از سفره‎ی آب زیرزمینی، خشکسالی‌های طولانی-مدّت، تأثیر مخرّب‌تری نسبت به دوره‌های کوتاه‌تر در افت سطح ایستابی داشته‌اند. همچنین پهنه‌بندی خشکسالی در سطح حوضه و سطح ایستابی دشت با استفاده از تحلیل‌های مکانی و فضایی در GIS نشان می‌دهد که افت سطح ایستابی، افزون‎بر شدّت و طول خشکسالی نسبت به کاهش تراکم آبراهه در رودخانه نیز حسّاسیّت قابل توجّهی دارد.