بررسی تأثیر ایجاد منطقۀ آزاد ارس بر رفاه اجتماعی جامعۀ محلی از منظر ساکنان

ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی در مناطق خاص کشور یکی از طرح‌ها و اقداماتی است که غالباً از سوی کشورها برای توسعه و رفاه اجتماعی مردم منطقه انجام می‌شود. در ایران نیز در دهه‌های اخیر این طرح‌ها در مناطق مختلف کشور به اجرا در آمده که ایجاد منطقۀ آزاد ارس یکی از این مناطق است. هرچند دیدگاه‌های پرمناقشه­ای در خصوص تأثیرات این مناطق ارائه شده که غالباً از بی‌تأثیری این طرح‌ها حکایت دارد، در این زمینه به ویژه در مورد منطقۀ مزبور در مورد شاخص‌های رفاهی و از منظر ساکنان محلی کمتر کار تحقیقی انجام شده است. از این رو این تحقیق با الهام از دیدگاه فرگوسن، که معتقد است طرح‌های توسعه‌ای خواه ناخواه تغییراتی را سبب می‌شوند که نه کاملاً مثبت‌اند نه منفی، و با بهره‌گیری از روش مقایسه‌ای به مطالعۀ پیامدهای منطقۀ آزاد ارس بر ابعاد رفاهی در این منطقه پرداخته است. داده‌های این پژوهش از 470 نمونه و  بر اساس پیمایش و با استفاده از فنونی چون پرسشنامه و مشاهده گردآوری شده است.  نتایج تحقیق نشان می‌دهد هرچند منطقۀ آزاد ارس نیز به مانند سایر مناطق آزاد ایران نتوانسته در کل به آن اهداف خود نایل آید، ولی از دیدگاه ساکنان محلی تأثیرات آن در حوزه‌های مختلف رفاهی یکسان نبوده است. برای مثال در زمینه‌هایی چون بهداشت و درمان، آموزش، وضعیت اشتغال تأثیرات مثبت جزیی داشته است، در زمینه‌هایی مانند وضعیت تأمین اجتماعی و نیاز به سازمان‌های حمایتی و غیره تقریباً تأثیرات خنثی بوده ولی در مواردی مانند وضعیت مسکن و هزینه‌های مسکن تأثیرات خیلی منفی داشته است. همین طور، اغلب موجب شکل‌گیری مهاجرت معکوس و افزایش غریبه‌ها در منطقۀ آزاد تجاری- صنعتی ارس شده است.