بررسی بی اشتهایی و اختلالات اشتها از دیدگاه حکیم ارزانی در کتاب میزان الطب

سابقه و هدف: حکیم محمد اکبر ارزانی، از پزشکان و مشاهیر ایرانی قرن 11 و 12 هجری است که به هند مهاجرت کرد. ذخایر برجای‌مانده از او، مشتمل بر کتاب‌های علمی تلخیص طب النبی، طب اکبری، مفرح القلوب، میزان الطب، مجربات اکبری، حدود الامراض، قرابادین قادری و دو مقاله با عنوان طب الهندی و علاج الصبیان است. ارزانی در کتاب میزان الطب، طیف وسیعی از بیماری‌ها و راه درمان آنها را به‌صورتی جامع و در عین حال موجز و ساده مورد بررسی قرار داده است. یکی از مباحث مهم که از ابعاد مختلفی در کتاب میزان الطب، تشریح شده است، بی‌اشتهایی و اسباب آن از دیدگاه طب سنتی است که در مقالۀ حاضر در مقایسه با طب رایج بررسی شده است. در این مقاله علاوه بر بی‌اشتهایی، سایر اختلالات اشتها از جمله جوع الکلب، جوع البقر، جوع الغشی و فساد شهوت نیز به اختصار مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش‌ها: در این مقاله از کتاب میزان الطب حکیم ارزانی و مقالات مرتبط با کلیدواژه‌های طب سنتی، ارزانی، اختلال اشتها و بی‌اشتهایی در بانک‌های اطلاعاتی معتبر مانند Iranmedex و SID برای مقالات ایرانی و با کلیدواژه‌های Traditionl medicine ، Arzani ، anorexia و dysorexia در بانک‌های اطلاعاتی ISI web of science و PubMed برای مقالات لاتین استفاده شد. یافته‌ها: بی‌اشتهایی و یا اختلال در اشتها به‌طور شایعی در گروه‌های سنی مختلف دیده می‌شود. بی‌اشتهایی عصبی، که در میان دختران جوان شیوع بالایی دارد، از جملۀ انواع بی‌اشتهایی است. در این بیماری که در صورت تشخیص، نیازمند به رسیدگی دقیق پزشکی و درمان دارویی است، بیمار کمتر از نیاز پایۀ بدنی خود کالری مصرف می‌کند. بحث و نتیجه‌گیری: طبقه‌بندی بی‌اشتهایی در طب سنتی با طب رایج تفاوت عمده‌ای دارد. بر این اساس، ارزانی در کتاب میزان الطب، انواع سوء‌مزاج‌ها، وجود اخلاط در معده، اختلال در عملکرد طحال و کبد، کم‌خونی و اعراض نفسانی چون هم و غم را به‌عنوان اسباب بی‌اشتهایی مطرح کرده است.