بررسی اثر کاربری اراضی بر تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت مشهد)

مدل­سازی تغییرات زمانی و مکانی کیفی آب و بررسی اثرات تغییر­کاربری اراضی بر پارامترهای کیفی آب‌های زیرزمینی اهمیت ویژه­ ای دارد. این پژوهش به مقایسه­ ی تکنیک­ های مختلف ریاضی و زمین­ آماری برای برآورد مکانی و زمانی مهم‌ترین پارامترهای کیفی آب ازنظر شرب، نفوذ آب در خاک و کشاورزی در دشت مشهد با استفاده از آمار 62 حلقه چاه در بازه­ی زمانی 1375 تا 1395 می­پردازد. نقشه­ های کاربری اراضی از تصاویر ماهواره Landsat با نرم­افزار ENVI5.1 تهیه شد. بررسی نقشه های هم ­مقدار نشان داد که با گذر زمان، کیفیت آب به لحاظ سختی کل، افت زیادی داشته طوری که مساحت مربوط به کلاسِ نامناسب رشد چشمگیری داشته است. بر اساس نقشه ­های هم‌مقدار EC، مساحت کلاس متوسط و نامناسب با گذر زمان افزایش داشته طوری که درسال 1395 بیشتر از 1385 و 1375 بود. نقشه­ های هم‌مقدار SAR نشان داد که عمده­ ی سطح دشت در کلاس خوب قرار دارند و در سال­ های مختلف تغییرات جزئی داشت. همچنین نقشه­ های زمین­ شناسی نشان داد که سازندهای منطقه جزو سازندهای باکیفیت خوب و متوسط در ارتباط با آب زیرزمینی بود. نتایج بررسی نقشه­ های کاربری اراضی نشان داد که مرتع و کشاورزی بیشترین مساحت را دارند و کاربری مرتع بیشترین کاهش (6.61درصد) معادل 643.29 کیلومترمربع و کاربری کشاورزی تقریباً بیشترین افزایش (16.2درصد) معادل 235.46 کیلومترمربع را داشته است. با حرکت از مرکز دشت به‌طرف جنوب­ شرقی دشت، وسعت اراضی کشاورزی و نیز تعداد چاه ­های غیرمجاز و نیز کاربری­ های شهری-صنعتی افزایش می ­یابد که هردوی این عوامل نقش قابل‌توجهی در کاهش کیفیت آب دارند.