بررسی اثر تراکم بوته بر مراحل فنولوژیک، مرفولوژیکی وعملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کلزا

سابقه و هدف:افزایش جمعیت دنیا و بهبود استانداردهای زندگی یکی از موجبات افزایش تولید گیاه روغنی برای مصارف خوراکی می‌باشد. در این میان کلزا به علت دارا بودن صفات مثبت زراعی نظیر مقاومت به سرما و کم آبی، تحمل شوری و عملکرد بیشتر در واحد سطح نسبت به سایر دانه‌های روغنی مورد کشت در کشور برتری دارد. ازعوامل مؤثربرعملکردگیاهان،استفادهازارقاممناسبو سازگارباشرایطاقلیمیهرمنطقهدرتراکممناسب کاشتاست؛بهنحویکهحداقلرقابتتخریبیبین بوته‌هاوجودداشتهباشد. باتوجهبهاینکههرگیاهیابهبیانبهتر هررقمواکنشخاصیبهعواملمحیطینشان می‌دهدوهمچنینباعنایتبهظرفیتبالایگیاه کلزاجهتافزایشعملکرددرنتیجهتغییرعوامل محیطی،اینپژوهشباهدفتعیینمناسب‌ترین تراکمبوتهو رقمجهت بهبود عملکرد و اجزای عملکردکلزاانجامشد. مواد و روش‌ها:به منظور بررسی تاثیر تراکم‌های متفاوت برعملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کلزا،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال 97-1396 در مزرعه‌ی تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی قراخیل واقع در شهرستان قائمشهر اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل:پنج فاصله روی ردیف 3، 5/3، 5/4، 6 و 5/9 سانتی‌متر به ترتیب با تراکم‌های 33/133، 28/114، 88/88، 66/66 و 10/42 بوته در مترمربع و همچنین چهار رقم کلزا شامل:هایولا 401، آگامکس، هایولا 4815 و تراپر که در سه تکرار اجرا شد. کاشت به صورت خطی و با دست انجام گرفت. هر کرت آزمایشی دارای 4 خط کاشت به طول 3 متر و فاصله بین کرت‌ها 5/0 متر و بین بلوک 2 متر در نظر گرفته شد. عملیات آماده‌سازی زمین زراعی برای تهیه بستر بذر که شامل شخم، دیسک و ماله‌کشی می‌باشد،در ماه مهر انجام شد و کاشت بذور در 16 آبان ماه بعد از انجام کوددهی پایه صورت گرفت. در مرحله رسیدگی با در نظر گرفتن اثر حاشیه 3 بوته از هر کرت بطور تصادفی انتخاب و صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوتهو وزن هزار دانه اندازه‌گیری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SASانجام شده و برای رسم نمودارها از نرم‌افزارExcel استفاده گردید. مقایسه میانگین‌ها نیز از طریق آزمون LSDدر سطح 5 درصد انجام گرفت. یافته‌ها:نتایج بررسی‌های انجام شده نشان داد که بیشترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به‌ترتیب با میانگین 11150 و 2942 کیلوگرم در هکتار مربوط به رقم هایولا 401 با تراکم‌ 88/88 بوته در متر مربع بوده است. اثر اصلی تراکم و رقم بر شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد غلاف کل، تعداد دانه در غلاف و تعداد شاخه فرعی معنی‌دار بود. به گونه‌ای که تراکم88/88 بوته در متر مربعبیشتریندانه در غلاف (58/21)، وزن هزار دانه (24/4 گرم) و شاخص برداشت (16/59 درصد) را به خود اختصاص داد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین تعداد شاخه فرعی و غلاف در بوته مربوط به تراکم با تراکم‌ 66/66 بوته در متر مربع بوده است. در تمامی صفات مورد بررسی در این پژوهش به جز تعداد شاخه فرعی، رقم هایولا 401 عملکرد بهتری را نسبت به سایر ارقام از خود نشان داد. نتیجه‌گیری: نتایجنشاندادکهتفاوتمعنی‌داریبینتراکم‌های کاشت وارقام مختلف، درموردهمهصفاتاندازه‌گیریشدهوجوددارد. نتایجاینپژوهشنشاندادکه رقم هایولا 401با تراکم‌ 88/88 بوته در متر مربع بهتریننتیجهراازنظرعملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه داشت. لذا با توجه به نتایج حاصله، رقم هایولا 401 و تراکم 88/88 بوته در متر مربع برای دستیابی به عملکرد بالا در کلزا قابلتوصیهمی‌باشد.