بررسی اثر افزودن عصاره اتانولی پونه و سیستئین به رقیق کننده بر ویژگی‌های باروری منی مجمد قوچ بلوچی پس از یخ‌گشایی

سابقه و هدف: با توجه به تمایل فزاینده پرورش دهنده‌گان گوسفند به استفاده از تلقیح مصنوعی، یافتن راهکارهایی برای حفط باردری منی منجمد قوچ می‌تواند دارای اهمیت و کاربردی باشد. یکی از اثرات منفی انجماد منی دام‌ها، افزایش رادیکال‌های آزاد و در نتیجه افزایش پراکسیداسیون غشای سلولی اسپرم است که در نهایت باعث کاهش باروری منی پس از یخ‌گشایی می‌گردد. برخی گیاهان با داشتن سطوح بالای آنتی‌اکسیدان طبیعی می‌توانند به کاهش پراکسیداسیون منی کمک نمایند. از سوی دیگر، اسید آمینه سیستئین به عنوان پیش‌ساز گلوتاتیون، یکی از ظرفیت‌های آنتی‌اکسیدانتی منی به شمار می‌رود. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی اثر افزودن عصاره اتانولی گیاه پونه به عنوان منبع آنتی‌اکسیدانت‌های طبیعی و اسید آمینه سیستئین به منی قوچ بر ویژگی‌های باروری منی پس از فرآیند انجماد و یخ‌گشایی بود. مواد و روش‌ها: در این تحقیق نمونه‌های منی از چهار رأس قوچ بلوچی بالغ و بارور (میانگین سن بیش از دو سال) با استفاده از مهبل مصنوعی جمع آوری گردید و پس از ارزیابی اولیه با یکدیگر مخلوط شدند. سپس نمونه‌ها با استفاده از رقیق کننده منی بر پایه تریس- زرده تخم مرغ رقیق‌سازی گردیدند. تیمارهای آزمایش بصورت (3×3) در قالب فاکتوریل طرح کاملا تصادفی با 9 تیمار و 6 تکرار انجام شده که به هر گروه تیماری شش نی (پایوت) اختصاص یافت. پس از افزودن سطوح مختلف عصاره اتانولی پونه (صفر، 100 و 200 میکرولیتر بر میلی‌لیتر) و اسید آمینه سیستئین (صفر، 5 و 10 میلی‌مول)، نی‌های با منی پر شده و به مدت دو ساعت در دمای یخچال (چهار درجه سانتی‌گراد) خنک شدند و سپس در نیتروژون مایع، منجمد و به مخزن نیتروژن منتقل شدند. پس از گذشت 10 روز، یخ‌گشایی نی‌ها در آب ولرم انجام شد و فراسنجه‌های حرکتی اسپرم توسط دستگاه ارزیابی کامپیوتری ارزیابی شد. درصد زنده‌مانی، یکپارچگی غشای پلاسمایی و ریخت‌شناسی طبیعی اسپرم‌ها به کمک میکروسکوپ ارزیابی شد. داده‌های این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار آماری SAS با رویه GLM مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. تفاوت آماری بین میانگین‌ها نیز با استفاده از آزمون توکی-کرامر (درسطح احتمال ۵ درصد) انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر افزودن عصاره گیاه پونه و سیستئین و همچنین برهم‌کنش آن‌ها بر همه فراسنجه‌های جنبایی و زنده‌مانی اسپرم منجمد قوچ پس از یخ‌گشایی معنی‌دار بود (05/0P<) بجز درصد اسپرم‌ها با ریخت‌شناسی غیرطبیعی که صرفا اثر افزودن سیستئین معنی‌دار بود. نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد که بیشترین جنبایی کل، یکپارچگی غشای پلاسمایی، خطی بودن جنبایی و سرعت در مسیر منحنی اسپرم در تیمار سیستئین 10 (بدون عصاره پونه) و بیشترین زنده‌مانی، سرعت اسپرم در مسیر مستقیم و سرعت اسپرم در مسیر میانگین در تیمار سیستئین 5 مشاهده شد. بیشترین درصد جنبایی پیش‌رونده اسپرم در تیمار عصاره پونه 200 (بدون سیستئین) بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی با توجه به تاثیر مثبت افزودن اسیدآمینه سیستئین در رقیق کننده بر پایه تریس–زرده تخم مرغ بر بیشتر فراسنجه‌های باروری اسپرم منجمد پس از یخ‌گشایی، استفاده از سطوح 5 و 10 میلی‌مول سیستئین در هر میلی‌لیتر رقیق کننده برای حفظ باروری منی منجمد قوچ پیشنهاد می‌گردد.