بررسی اثرات زیرکشندگی اسانس گیاهان دارویی رازیانه، کلپوره و مرزه روی برخی از ویژگی های زیستی سوسک چهار نقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus F

طی چند دهه اخیر تحقیقات وسیعی روی ترکیبات گیاهی متعدد به­ منظور دست­یابی به جایگزین­ های بی­ خطر یا کم خطر و موثرتر از حشره­ کش های شیمیایی برای کنترل آفات انباری صورت پذیرفته است. در این تحقیق اثر اسانس سه گیاه دارویی رازیانه Foeniculum vulgare Miller، کلپوره Teucrium polium Boiss و مرزه Satureja hortensis L روی برخی فعالیت­ های رفتاری و تولیدمثلی سوسک چهار نقطه­ ای حبوبات، در شرایط دمای °C2±28 و رطوبت نسبی 5±60 درصد، در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تاثیر دورکنندگی اسانس­ ها نشان داد که در هر سه اسانس با افزایش غلظت، اثر دورکنندگی آن­ها روی حشرات کامل نر و ماده افزایش می ­یابد. میانگین درصد دورکنندگی در بالاترین غلظت (08/23 میکرولیتر بر لیتر هوا) از اسانس­ های رازیانه، کلپوره و مرزه روی حشرات نر به­ ترتیب معادل 82/66، 93/84 و 92/95 درصد و روی حشرات ماده به­ ترتیب معادل 28/59، 06/76 و 8/88 درصد بود. حشرات نر در مقایسه با حشرات ماده حساسیت بیشتری نسبت به خاصیت دورکنندگی اسانس­ ها نشان دادند. اسانس­ های مرزه و رازیانه به ترتیب بیشترین و کمترین دورکنندگی را روی حشرات کامل سوسک چهار نقطه­ ای حبوبات نشان دادند. نتایج تاثیر اسانس ها روی فعالیت تولیدمثلی نشان داد که میزان تخم­ ریزی و ظهور حشرات کامل نسل F1 سوسک چهار نقطه­ ای حبوبات با افزایش غلظت اسانس­ ها، کاهش یافت. در بالاترین غلظت مورد آزمایش (45/45 میکرولیتر بر لیتر هوا)، در اثر اسانس­ های رازیانه، کلپوره و مرزه میزان بازدارندگی تخم­ ریزی به­ ترتیب 89/70، 69/63 و 85/56 درصد و میزان بازدارندگی ظهور حشرات کامل نسل F1 به ترتیب 16/76، 87/68 و 63/55 درصد به ­دست آمد. میزان بازدارندگی تخم ­ریزی و بازدارندگی ظهور حشرات کامل نسل F1 در اثر اسانس رازیانه به طور معنی ­داری بیشتر از اسانس­ های کلپوره و مرزه بود. کاهش شدید تخم ­ریزی و ظهور حشرات کامل در نمونه­ های تیمار شده با اسانس­ ها نشان­دهنده تاثیر بالای اسانس­ ها به­ ویژه اسانس رازیانه روی مرگ و میر جنین می ­باشد.