بررسی ابعاد مردم‌شناسیِ ادبی در اشعار شهریار

مردم‌شناسی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از علم جامعه‌شناسی در دو قالب مردم‌شناسی فرهنگی و مردم‌شناسی طبیعی به بررسی گروه‌های انسانی می‌پردازد. با توجه به اینکه برخی از آثار ادبی دربردارندة ابعاد وجودی، فرهنگی و اجتماعی انسان‌ها هستند، می‌توان از این آثار به‌عنوان اسناد و مدارکی ارزشمند، برای انجام مطالعات مردم‌شناختی بهره گرفت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که محمدحسین بهجت تبریزی (متخلّص به شهریار)، در دیوان اشعار فارسی خود، با پرداختن به ابعاد مختلف جسمانی، رفتاری، اخلاقی و فرهنگی گروه‌های انسانی در سطح منطقه‌ای و جهانی، ابعادی از دو گونة مردم‌شناسی را انعکاس داده است. نگاه منطقه‌ای شهریار، مربوط به مردم‌شناسی فرهنگی و مقایسة الگوهای رفتاری، نحوة زندگی و روابط میان «انسان با انسان» و «انسان با طبیعت» در اجتماع روستایی (گمینشافت) و جامعة شهری (گزلشافت) است. از دیدگاه این شاعر معاصر، الگوهای رفتاری و فرهنگی در اجتماع روستایی، در مرتبه‌ای بالاتر از جامعة شهری قرار دارند. از سویی دیگر، نگاه جهانی شهریار مربوط به‌بیان ویژگی‌های جسمی، زیست‌محیطی و الگوهای مثبتِ فرهنگیِ مردمِ کشورهای ترکیه و شورویِ سابق است؛ این شاعر در مقایسه با مردم‌شناسی فرهنگی ایرانیان، به افول الگوهای فرهنگی و رفتاری در میان مردم جامعة خود اشاره می‌کند. شهریار سعی دارد که با آگاه‌سازی و تحریک منش ملّی ایرانیان، الگوهای فرهنگی و اجتماعیِ مردم ایران را بهبود بخشد.