بررسی آموزه خطاناپذیری پاپ در کلیسای کاتولیک

در جهان مسیحیت اموری همچون کتاب مقدس، کلیسا، شورای اسقفان و پاپ از جمله موضوعاتی هستند که کم و بیش درباره آنها ادعای خطاناپذیری مطرح شده است. آنچه در این میان از همه بحث‌برانگیزتر است و ابهامات و اختلافات بسیار به همراه داشته و دارد، خطاناپذیری پاپ است. در این مقاله، ضمن اشاره به مفهوم و متعلق خطاناپذیری، چگونگی حجیت‌یافتن این آموزه در طول تاریخ بررسی و نقد شده است. اگرچه اشاراتی در نامه‌های پاپ‌ها در قرون پنجم و ششم به این آموزه در اسناد کلیسایی یافت می‌شود، اما این آموزه به صورت الاهیاتی در قرون وسطا، یعنی اواخر قرن سیزدهم، آغاز شد و الاهی‌دانان مسیحی به تبیین و تحدید قلمرو این آموزه پرداختند. برخی از این الاهی‌دانان میان پاپ حقیقی و غیرحقیقی تفاوت قائل شدند و پاپ را در صورتی خطاناپذیر دانستند که حقیقی باشد. برخی دیگر اگرچه خطاناپذیری پاپ را پذیرفتند، اما خیانت و خطای او را حتی در صورتی که در جایگاه رسمی‌اش قرار گیرد، محتمل و ممکن دانستند و شواهدی از تاریخ مطرح کردند. برخی دیگر میان زندگی شخصی و جایگاه کلیسایی پاپ تفاوت قائل شدند و خطاناپذیری را لطفی بازدارنده از ناحیه خداوند دانستند. این سیر تاریخی بیانگر این نکته است که این آموزه تا قرن نوزدهم و تصویب در شورای اول واتیکان جزء سنت قطعی کلیسای کاتولیک محسوب نمی‌شده است. حتی پس از تصویب آن نیز در خود کلیسای کاتولیک مخالفانی داشته است که حجیت این آموزه را نقد کرده‌اند.