بازشناسی هویتِ فرهنگ اسلامی در معماری نماهای ورودی (مطالعه موردی: خانه‌های بافت قدیم دزفول)

امروزه استفاده از الگوهای ناصحیح غربی در نماهای شهری، باعث ایجاد بحران هویت در معماری معاصر ایران شده است. برای برون-رفت از این بحران باید الگوهای هویت‌بخش اصیل ایرانی اسلامی شناسایی و برای طراحان ارائه شود. هدف این مقاله شناسایی عناصر هویت‌بخش نماهای ورودی خانه‌های بافت قدیم دزفول می‌باشد و به دنبال آن سوال اصلی این پژوهش این است که: "کدام ارزش‌های فرهنگ اسلامی بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند؟". تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و برداشت‌های میدانی صورت گرفته است و با تجزیه و تحلیل متون کتابخانه‌ای و تحلیل فراوانی استفاده از عناصر هویت بخش در سه بخش نماهای ورودی خانه‌ها دزفول، داده‌های کیفی به داده‌های کمی تبدیل شده‌اند. در این رابطه پس از واژه شناسی و بیان معانی واژه‌های هویت و فرهنگ اسلامی، مؤلفه‌های مؤثر بر آن‌ها استخراج شده است و با بررسی نماهای ورودی خانه‌های بافت قدیم دزفول و روش دلفی، پرسشنامه‌‌هایی تهیه و توسط 20 نفر از خبرگان در حوزه معماری و شهرسازی طی سه مرحله تکمیل گردید و با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice و روش AHP وزن‌دهی شد. در نتیجه عناصر هویت‌بخش نماها ورودی شناسایی شدند و در سه بخش از ورودی (1.رخ بام؛ 2.بدنه ورودی؛ 3.ورودی درب) و همچنین در دو دسته از خانه‌های فرادست و فرودست که هر کدام از دسته‌ها شامل 6 خانه می‌باشند، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان می‌دهد ورودی خانه‌های بافت قدیم دزفول، هماهنگ‌تر با ارزش‌های اجتماعی مردم شهر ساخته شده‌اند و آجر در شهر دزفول تنها عنصری است که تمام ارزش‌های ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ را دارا می‌باشد. در نمای کل ورودی‌ خانه‌های بافت قدیم دزفول، به طور میانگین خانه‌های فرادست به میزان 79.16% از عناصری بیشتری که نشان دهنده هویت فرهنگ اسلامی است نسبت به خانه‌های فرودست به میزان 57.29% استفاده کرده‌اند در نتیجه نمای ورودی خانه‌های فرادست هویت فرهنگ اسلامی بیشتری نسبت به خانه‌های فرودست دارند ولی باید به این نکته توجه کرد که در خانه‌های فرودست با استفادۀ بیش از 50% از این عناصر هویت‌بخش و مصالح مشابه و الگوی یکسان در نما، باعث شده است که یک نظام واحدی در بافت قدیم دزفول به‌وجود بیاید.