بازسازی روایت فتح ایران در دوره خلافت ابوبکر در آثار مورخین قرن سوم هجری

مراحل اولیۀ فتوح، تأثیر فراوانی بر ادوار بعدی حکومت اسلامی داشت. این امر زمینۀ توجه مسلمانان به فتوحات را فراهم آورد که یکی از نتایج آن ذکر اخبار فتوح در متون تاریخی بود. به‌دلیل نزدیکی زمانی، طرح فتوح ایران در کتب برخی از مورخان قرن سوم همانند ا‌بن‌‌خیاط، بلاذری، دینوری و یعقوبی اهمیتی ویژه دارد. در این نگاشته‌ها، روایات مشابه و متفاوت فراوانی خاصه دربارۀ فتوحِ دورۀ خلیفۀ اول وجود دارد. براین‌اساس، شیوۀ مورخان سدۀ سوم هجری در بازسازی روایت فتوح ایران و ارتباط آن با فضای کلی فرهنگی‌سیاسی در دورۀ خلافت ابوبکر مسئلۀ پژوهش حاضر است. از نتایج این پژوهش توصیفی‌تحلیلی این است که بسیاری از این مورخان با پذیرش فرهنگ اسلامی حاکم کوشش کردند فتوح ایران در دورۀ خلیفۀ اول را در زنجیرۀ تاریخ مقدس امت و خلافت اسلامی جای دهند؛ اما دلبستگی‌‌های مکانی و جایگاه اجتماعی هر یک از این مورخان دغدغه‌‌های ویژه‌ای در زمینۀ تفاخرطلبی قومی و رقابت‌‌های محلی و منطقه‌‌ای برای آنها ایجاد کرد؛ ازاین‌‌رو به تفاوت‌‌هایی در شرح جزئیات روایت فتوح این دوره منجر شد.