بازخوانی روایت تشکیل کمیسیون پنج نفره مجلس در واکنش به اولتیماتوم 1911 روسیه به ایران

مجلس دوم در واپسین روزهای حیات خود، دستخوش بحران بزرگ اولتیماتوم 1911 روسیه به ایران شد، که سرانجام به عمر این مجلس خاتمه داد. به‌رغم مباحث گوناگونی که تاکنون پیرامون اولتیماتوم روسیه درگرفته است؛ هنوز برخی از ابعاد آن رخ‌داد، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و همین ابهام‌ها موجب بروز یک رشته خطاهای آشکار شده است. یکی از این ابهام‌ها، طرح این ادعاست که مجلس در واپسین لحظات انقضای فرصت اولیتماتوم یک کمیسیون پنج نفره تشکیل داد تا با اختیارات تام، دولت را در حل و فصل موضوع اولتیماتوم و تدارک پاسخ مقتضی به آن یاری دهد. حال آن‌که نه در مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی و نه در روزنامه مجلس، هیچ سخنی از معرفی اعضای این کمیسیون و تشکیل جلسه‌ها و نیز تصمیم‌های آن به میان نیامده است. مقاله حاضر برای پاسخ گفتن به این مساله، با رویکرد توصیفی ـ تبیینی می‌کوشد ضمن بررسی تناقض‌ها و ابهام‌های جاری در اکثریت قریب به اتفاق روایت‌های تاریخی موجود و مرتبط با تشکیل کمیسیون، به بازخوانی برخی از ابعاد این رخ‌داد مهم بپردازد و از یک روایت معقول‌تر دفاع کند.