بازخوانی روایت باستانی «آب و درخت» در دوران اسلامی ایران

author

Abstract:

عناصر طبیعت همچون خورشید، ماه، ستارگان، آب، گیاه، آتش، کوه، بعضی از جانوران، زمین و آسمان نزد اقوام و ملل مختلف جهان ارزش و اعتبار ویژه‌ای داشته‌اند؛ تا جایی‌که برای این مظاهر طبیعت تقدسی قایل بوده و نماد و نشانه‌هایی برای آنان ساخته یا خدایانی را به آنها نسبت می‌دادند. در ایران باستان آب و گیاه از احترام و ارزش بسیاری برخوردار بوده و از نشانه‌های مهر و اناهیتا محسوب می‌شدند. آیین‌های نیایش برای آب و درخت مقدس و ایزدان وابسته به آنها از گذشته‌های دور در ایران رایج بوده و در دوران اسلامی با محتوای جدید تداوم یافته است. چنان‌که نیایش اناهیتا به توسل و شفاعت نزد معصومین و مقدسین در باور اسلامی تبدیل شده است. اناهیتا ایزدبانوی آب‌ها به ‌سان بانویی با خصوصیات طبیعی و کمال‌یافته، نماد باروری انسان، حیوان و نبات است. قوت این باور در فرهنگ ایران به حدی بود که در دوران اسلامی این سرزمین نیز استمرار یافت. آیین باران‌خواهی و توسل به حضرت زهرا (س) و حضرت عباس، سقای دشت کربلا، جایگزین نیایش‌های آب و توسل به اناهیتا شده است. در این دگردیسی، اگرچه صورت آیین حفظ شده و تداوم یافته، اما ماهیت به جای "طلب باران از الهه اناهیتا" به "توسل به اشخاص مقدس" برای وساطت و شفاعت نزد خداوند بدل شده است؛ شفاعتی که در قرآن مشروط به اذن خداوند است؛ در دوره اسلامی آب و درخت ذاتاً دارای تقدس نیست اما به واسطه نقش مهم آنها در زندگی مردم و ارتباط با باور کهن و تأکید قرآن کریم مورد توجه و مطلوب شمرده می‌شوند. در حقیقت تغییر مهمی که در باور اسلامی نسبت به پیشینیان رخ داد، مرجع درخواست و دعای مردمان است که در گذشته توسل به اناهیتا و مهر بوده، درحالی‌که در باور اسلامی به ویژه در اعتقاد شیعیان توسل به معصومین و مقدسین، به عنوان شفیع و واسطه است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نقش درخت زندگی در فرش های ترکمنی (با تاکید بر نقوش درخت در فرهنگ اسلامی و تمدن های باستانی)

In Islam the “Tree of Life” is named as Sedreh or Tuba and the followers of Islam believe that this tree is grown in Heaven; therefore it is an interesting subject for artistic innovative. In Turkmen terminology “tree of life” is called “Yashaish bagh”. In this study we have made an effort to evaluate the symbol of the Tree and the “Tree of Life”,...

full text

حضور نمادهای باستانی ایران (نمادهای مهری-میترایی) در فرهنگ و هنر غرب و تداوم آن در دوران اسلامی و مسیحی

از ویژگی‌های هنر ایران در دوران باستان، توجّه به زیبایی، استیلیزه و ساده و هندسی شدن نقوش، پیوند نزدیک به زندگی، پیوستگی انواع هنرها باهم، و سبک تزیینی آن بوده است. هنر تزیینی ایران در نهایت وضوح و شدّت تأثیر بوده، چنانکه می‌توان آن را «هنر نقش مطلق» خواند، یعنی هنری که می‌تواند مانند موسیقی و معماری تلقی شود و فارغ از زمان و مکان و محتوا تأثیر‌گذار باشد. دوران ساسانی، دورۀ اوج هنر باستانی ایران ...

full text

بازخوانی قدرت بسیج سیاسی روحانیت در دوران پس از انقلاب اسلامی ایران

چکیده روحانیت شیعه در ساختار اجتماعی ایران از دوره صفویه به این سو از بیشترین توان برای به جنبش درآوردن و بسیج سیاسی توده ها برخوردار بوده است.روشنفکران، احزاب و سازمان های دیگر، هرگز بطور کامل و مطلوب نتوانستند توده های مردم را با خود همراه کنند و آنان را در جهت اهداف خود، بسیج نمایند. با وجود این، به نظر می رسد که پس از انقلاب اسلامی ایران و استقرار نظام جمهوری اسلامی، این توان روحانیت، نسبت...

15 صفحه اول

بازخوانی سند نوروز در روایات اسلامی مطالعه موردی: روایت مُعَلّی بن خُنَیس

آیین سنتی نوروز، به‌عنوان میراث زنده فرهنگی، با اعتقادات مذهبی درآمیخته و یکی از مؤلفه‌های پیوند هویت ملّی و دینی ایرانیان بدل محسوب می‌شود. از این‌رو، بررسی منابع روایی و فقهی نوروز، به‌عنوان بزرگ‌ترین جشن ملی بازمانده از ایران باستان، بسیار بااهمیت است. از آنجا که مبنای همه منابع و مصادر حدیثی و فقهی درباره نوروز روایت مُعَلّی بن خُنَیس، به نقل از امام صادق×، است، در این پژوهش ضمن اشاره مختصری به س...

full text

بررسی عطردان‌های شیشه‌ای ایران در دوران اسلامی

ریشه واژه «عطر» از واژه لاتین «Perfume»گرفته شده و به معنی «بوی گذرا» است. عطردان‌ها ظرف‌هایی بودند که انواع عطر را (اعم از مایع روغنی، عطرینه‌ها و حتی مواد دارویی) در آن نگهداری می‌کردند. ایران یکی از مهم‌ترین مراکز تولید عطردان‌های شیشه‌ای است؛ با وجود این پژوهشی در این زمینه صورت نپذیرفته است. در این پژوهش، ضمن نگاهی اجمالی به پیشینه تاریخیِ تولید شیشه و فنّ ساخت آن، فرم و نقوش عطردان‌های شیشه...

full text

بازخوانی جنبش انصارالله یمن در بستر انقلاب اسلامی ایران

انقلاب اسلامی ایران یکی از اتفاقات مهم و تأثیرگذار بر جامعه شیعیان یمن بوده است؛ چون انقلاب اسلامی همواره یکی از ماموریت‌های خود را حمایت از خیزش‌های مردمی علیه رژیم‌های مستبد اعلام کرده است. از طرفی رهبران ایران نیز، داعیه صدور نرم انقلاب را داشته و دارند. واقعیت حمایت جمهوری اسلامی ایران از مستضعفین در برابر مستکبرین و همچنین تصویرسازی‌های ایران هراسانه از صدور این انقلاب، در کنار تهدید و تحد...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 1  issue 1

pages  43- 50

publication date 2013-10-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023