ایـدۀ دستگردهای ساسانـی

بازمانده‌های باستان‌شناختی فرهنگ شکار و یا منسوب به دستگرد در ایران باستان که تاکنون کاوش و معرفی شده‌اند را می‌توان به دو گروه اشکانی و ساسانی طبقه‌بندی کرد؛ و در این نوشتار، ایدة اصلی نویسنده این است که معماری شکارگاه‌ها و ساخت دستگرد در ایران باستان، اصالتاً ساسانی است؛ و از دوران اشکانیان و هخامنشیان، هنوز شواهد روشن و تردیدناپذیری ندارد. هرچند شواهد باستان‌شناختی از رواج سنت شکار در میان طبقة اشرافی پارتی به‌دست آمده است، اما دربارة آثار دستگرد و کوشک‌های شکارگاهی در عهد اشکانی هنوز نمی‌توان به یقین سخن گفت؛ با این‌حال، شاید بتوان بنای چهارتاقی  کوهستانی معروف به پاوویون قلعة ضحاک در آذرآبادگان را گونه‌ای دستگرد پنداشت؛ که البته اثبات و یا انکار این فرضیة نویسنده، نیازمند کاوش‌های بیشتر در آینده است. پس از عهد اشکانی، نمایش صحنه‌های شکار و نخجیر در هنر ساسانی نمود بیشتری یافته است که البته ریشه در نمایش شکار گراز در هنر اشکانی دارد؛ اما صرف‌نظر از آثار هنری مرتبط با سنت نخجیر و شکارگری منسوب به عهد ساسانی، شواهد باستان‌شناختی از ناحیة کرمانشاهان بر وجود نخجیرگاه‌های سلطنتی و دستگرد‌های متناسب با سنت و فرهنگ شکار در بارگاه ساسانیان تأکید می‌کند؛ که در این ‌نوشتار، سه محوطة باستانی تاق‌بستان  و کنگاور و فرهادتراش بیستون به‌عنوان شکارگاه‌ سلطنتی و دستگردهای ساسانی پیشنهاد می‌شود.